info

 

index

histroy

primary sources

[I.1.] Siquidem Venetie due sunt. Prima est illa que111111 in antiquitatum hystoriis continetur, que a Panonie terminis usque ad Adda fluvium protelatur, cuius et Aquilegia civitas extitit caput, in qua beatus Marcus evangelista, divina gratia perlustratus, Christum Ihesum dominum predicavit. Secunda vero Venecia est illa, quam apud insulas scimus, que Adriatici maris collecta sinu, interfluentibus undis, positione mirabili, multitudine populi feliciter habitant. Qui videlicet populus, quantum ex nomine datur intelligi et libris annalibus comprobatur, ex priori Venetia ducit originem. Quod autem nunc in insulis maris inhabitat, hec causa fuit.

Dato che ci sono due Venezie. La prima è quella che si trova nelle storie antiche, la quale si estendeva dai confini della Pannonia fino al fiume Adda e di cui era capitale la città di Aquileia1, nella quale il beato Marco evangelista, illumina  to dalla grazia divina, predicò il signore Gesù Cristo. La seconda è quella che sappiamo essere situata tra le isole, che sono riunite nel golfo del mare Adriatico, dove, tra onde che scorrono, in una posizione meravigliosa, abita felicemente una numerosa popolazione. Certamente quel popolo, per quanto può essere capito dal nome ed è provato dagli annali, ebbe origine dalla prima Venezia. Questa fu la causa per la quale ora abita nelle isole del mare.

c. 543

[I.2.] Winillorum, qui et Longobardorum, gens de litoribus oceani partes septemtrionis egressa, cum per multorum bellorum certamina diversarumque terrarum circuitus tandem venisset Pannoniam, ultra iam non audens procedere, sedem sibi in ea perpetue habitationis instituit. Ubi cum habitasset quadraginta duobus annis, tempore quo Iustinianus gloriosissimus augustus Romanum imperium apud Constantinopolim gubernabat, directus ab eo est Narsis patritius, vir eunuchus, ad urbem Romam, ut exercitum Totile regis Gothorum, qui Italiam devastabat, Deo auxiliante contereret. Qui cum venisset, primum cum Longobardis omnimodam pacem instituit, atque deinde procedens ad bellum, universam Gothorum gentem ipsorumque regem Totilam usque ad internitionem delevit et universos Italie fines obtinuit.

Il popolo dei Winili, detti anche Longobardi, uscito dai litorali dell’oceano della parte settentrionale, giunse in Pannonia dopo molte battaglie e dopo avere vagato per molte terre, e, non osando procedere oltre, stabilì per sempre in quel luogo la propria sede, dove vi abitò per quarantadue anni. Al tempo in cui il gloriosissimo imperatore Giustiniano (527-565) governava a Costantinopoli l’impero romano, il patrizio Narsete , un eunuco, fu da questi inviato nella città di Roma (551), affinché con l’aiuto di Dio eliminasse l’esercito del re dei Goti Totila (541-552) , che stava devastando l’Italia. Appena quello venne, per prima cosa fece ad ogni costo la pace con i Longobardi, dopodiché, iniziata la guerra, distrusse completamente tutto il popolò goto e il loro re Totila e ottenne l’Italia intera.

 

[I.3.] Hic Narsis prius cartolarius fuit, deinde propter virtutem patriciatus honorem promeruit. Erat autem vir iustus, in religione catholicus, in pauperibus largus, in recuperandis basilicis satis studiosus, vigiliis et orationibus in tantum studens, ut plus supplicationibus ad Deum profusis quam armis bellicis victoriam p. 50 obtineret. Sed cum de spoliis gentium quas contriverat plurimum auri sive argenti diversarumque rerum immensas divitias acquisisset, maximam a Romanis, pro quibus multa contra eorum hostes laboraverat, invidiam pertulit. Qui contra eum Iustino augusto, qui Iustiniano in regnum successerat, et eius coniugi Sophye in hec verba suggesserunt

, dicentes quia: «Expedierat Romanis Gothis potius servire quam Grecis, ubi Narsis eunuchus imperat et nos servitio premit, et hec noster piissimus princeps ignorat; nunc ergo aut libera nos de manu eius, aut certe et civitatem Romanam et nosmetipsos gentibus trademus». Cumque hoc Narsis audisset, hec breviter retulit verba: «Si male feci cum Romanis, male inveniam». Tunc augustus in tantum adversum Narsetem commotus est, ut statim in Italiam Longinum prefectum mitteret, qui Narsetis locum teneret. Narsis vero, his cognitis, valde pertimuit et tantum maxime ab eadem Sophya augusta territus est, ut egredi iam ultra Constantinopolim non auderet. Cui illa, inter cetera, pro eo quod erat eunuchus, ita mandaverat, ut eum puellis in genicio lanarum faceret pensas dividere. Ad que verba Narsis dicitur hec responsa dedisse: «Talem se eidem telam orditurum, qualem ipsa dum viveret deponere non posset» Itaque odio metuque exagitatus in Neapolim, Campanie civitatem, secedens, legatos mox ad Longobardorum gentem direxit, mandans ut paupertinam terram relinqueret et ad Italiam, cunctis repletam divitiis, possidendam veniret. Simulque moltitudo pomarum p. 52 genera aliarumque rerum species, quarum Italia ferax est, misit, quatinus eorum ad veniendum animos posset inlicere. Langobardi leta nuntia et que ipsi preobtabant gratanter suscipiunt deque futuris commodis animos attollunt, et egressi cum Alboin rege suo Italiam possessuri adveniunt.

Narsete, venuto a sapere ciò, rispose ?}}vemente con queste parole: «Se ho fatto del male ai Romani, male ne ricaverò». L’imperatore allora si sdegnò con Narsete in modo tale che mandò in+il prefetto Longino, affinché prendesse il posto di Narsete. Narsete, saputo ciò, fu preso dal terrore ed era a tal punto spaventato dall’imperatrice Sofia, che non osò tornare a Costantinopoli. Fra l’altro si narra che ella, poiché egli era un eunuco, gli avesse mandato a dire che gli avrebbe fatto dipanare la lana insieme alle ragazze nel gineceo. Si dice che Narsete a quelle parole avesse dato questa risposta: «Le ordirò una tale trama che fin ché vivrà non riuscirà a districarsene». Così, sconvolto dall’odio e dalla paura, si recò a Napoli, città della Campania, e inviò subito degli ambasciatori al popolo dei Longobardi, invitandoli ad abbandonare la loro povera terra per venire a conquistare l’Italia, colma di ogni ricchezza. E insieme mandò molti tipi di frutta e altri prodotti dei quali l’Italia è ferace, perché potessero invogliare i loro animi a venire. I Longobardi accolsero con gioia quel messaggio lieto che da tempo desideravano e si entusiasmarono per i futuri vantaggi. Partirono quindi con il loro re e vennero in Italia per impadronirsene.

 

 

[I.4.] Eodem tempore Romanam ecclesiam vir sanctissimus, Benedictus papa, regebat. Aquilegensi quoque civitati eiusque populis beatus Paulus patriarcha preerat. Qui Langobardorum rabiem metuens, ex Aquilegia ad Gradus insulam confugit secumque beatissimi martiris Hermachore et ceterorum sanctorum corpora, que ibi humata fuerant, deportavit et apud eundem Gradensem castrum honore dignissimo condidit, ipsamque urbem Aquilegiam novam vocavit. In quo etiam loco post paucum tempus Helyas, egregius patriarcha, qui tertius post Paulum regendam suscepit ecclesiam, ex consensu beatissimi pape Pelagii, facta synodo viginti episcoporum, eandem Gradensem urbem totius Venecie metropolym esse instituit. Ad cuius roborem Heraclius post hec augustus beatissimi Marci sedem, quam dudum Helena Constantini mater de Alexandria tulerat, sanctorum fultus amore direxit, ubi et actenus veneratur pariter cum cathedra, in qua beatus martir sederat Hermachoras.

In quel periodo papa Benedetto, uomo santissimo, reggeva la Chiesa romana, mentre a capo della città di Aquileia e della sua popolazione c’era il beato patriarca Paolo, il quale, temendo la furia dei Longobardi, fuggì da Aquileia nel l’isola di Grado e portò con sé le spoglie del beatissimo martire Ermacora e di altri santi, che erano stati lì sepolti. Con grandissima venerazione li pose al sicuro presso il centro fortificato di Grado e diede alla medesima città il nome di nuova Aquileia. In quel luogo, poco tempo dopo, l’egregio patriarca Elia, il quale per terzo, dopo Paolo, aveva assunto il governo della Chiesa, tenuto con il consenso del beatissimo papa Pelagio un sinodo con 20 vescovi, decretò che la stessa città di Grado fosse la sede metropolitana di tutta la Venezia. A confer ma di ciò, l’imperatore Eraclio, indotto dall’amore per i santi, mandò la cattedra del beatissimo Marco, che un tempo Elena, la madre di Costantino, aveva portato da Alessandria; in questo luogo è ancora venerata assieme alla cattedra del beato martire Ermacora.

 

 

568

 

63 p

[I.5.] At vero dum essent revoluti anni ab incarnatione Domini quingenti quadraginta, Longobardi Venetiam, que prima provincia est Italie, penetrarent, Vincentiam Veronamque et reliquas civitates, excepto Patavi et Monte silicis seu Opitergio atque Mantua Altinoque, expugnantes cepissent. Populi vero eiusdem provintie penitus recusantes Longobardorum ditioni subesse, proximas insulas petierunt. Sicque Venetie nomen, de qua exierant, eisdem insulis indiderunt, qui et actenus illic degentes Venetici nuncupantur. Heneti vero, licet aput p. 54 Latinos una littera addatur, Greci laudabiles dicuntur. Verum postquam in his insulis future habitationis sedem optinere decreverint, quedam munitissima castra civitatesque edificantes, novam sibi Venetiam et egregiam provintiam recreaverunt.

540

Cinquecentoquaranta (586) anni dall’incarnazione del Signore, i Longobardi penetrarono nella Venezia, la quale è la prima provincia d’Italia, ed espugnarono Vicenza e Verona ed altre città, eccetto Padova, Monselice, Oderzo, Mantova e Aitino. Le popolazioni della medesima provincia, rifiutando di sottostare al comando dei Longobardi, si recarono nelle isole vicine e in questo modo il nome di Venezia, dalla quale erano fuggite, fu assegnato a quelle stesse isole e quelli che tuttora vi abitano sono chiamati Venetici. Heneti, nonostante in latino abbia una lettera in più, in greco significa degni di lode. Dopo avere deciso di stabilire la sede delle loro future abitazioni in quelle isole, edificarono dei munitissimi luoghi fortificati e città e ricrearono per loro una nuova Venezia e una straordinaria provincia.

 

 

63 p

[I.6.] Nunc vero singularum nomina insularum necesse est convenienter exprimere. Prima illarum Gradus dicitur, que dum constat altis menibus ecclesiarumque copiis decorata sanctorumque corporibus fulta, quemadmodum antique Venecie Aquilegia, ita et ista totius nove Venetie caput et metropolis fore dinoscitur. Secunda namque insula Bibiones nominatur. Tertia vero Caprulas vocitatur, ad quam Concordiensis episcopus cum suis Longobardorum timoratione territus adveniens, auctoritate Deusdedi pape episcopati sui sedem inibi in posterum manendam confirmavit et habitare disposuit. Quarta quidem insula estat, in qua dudum ab Eraclio imperatore fuerat civitas magnopere constructa, sed vetustate consumpta, Venetici iterum illam parvam composuerunt. Postquam autem Opiterine civitas a Rothari rege capta est, episcopus illius civitatis auctoritate Severiani pape hanc Eraclianam petere ibique suam sedem confirmare voluit. Quinta insula Equilus nuncupatur, in qua dum populi illic manentes episcopali sede carerent, auctoritate divina novus episcopatus ibi ordinatus est. Sexta insula Torcellus subsistit, que licet urbium menibus minime clarescat, tamen aliarum insularum munitione circumscepta, in medio tutissima pollet. Septima insula Morianas vocitatur. Octava quidem insula Rivoaltus subsistit, ad quam ad extremum licet populi ad habitandum confluerent, tamen ditissima et sublimata omnibus manet, que non solum ecclesiarum seu domorum decoritate ostentatur, verum etiam ducatus dignitatem atque episcopati sedem habere et possidere videtur. Nona insula Metamaucus dicitur, que non indiget aliqua urbium munitione, p. 56 sed pulchro litore pene ex omni parti cingitur, ubi auctoritate apostolica episcopalem sedem populi habere consecuti sunt. Decima vero insula Pupilia manet. Undecima minor Clugies dicitur, in qua monasterium sancti Michaelis scitum est. Duodecima insula Clugies maior nuncupatur. Est etiam in extremitate Venetie castrum, quod Caput argilis dicitur. Sunt etenim apud eandem provintiam quam plurime insule habitabiles.

Ora è necessario citare in modo approriato i nomi delle singole isole.

1. La prima si chiama Grado, che possiede alte mura; è abbellita da molte chiese e colma di corpi di santi ed è la capitale e la sede metropolitana della nuova Venezia, così come Aquileia lo era della vecchia Venezia.

2. La seconda isola si chiama Bibione.

3. La terza è Caorle, dove il vescovo di Concordia, terrorizzato dai Longobardi, andò con i suoi fedeli e, con il consenso di papa Teodato, decise di stabilirvi per il futuro la sede del suo episcopato e di risiedervi.

 

4. La quarta è l’isola in cui tempo addietro fu fatta costruire con gran cura una città dall’imperatore Eraclio, ma, poiché era stata rovinata dal tempo, i Venetici la ricostruirono più piccola. Dopo che la città di Oderzo fu presa da re Rotari, il vescovo di quella città, per concessione di papa Severiano, volle rifugiar si in questa città di Eracliana e lì fissare la sua sede.

5. La quinta isola si chiama Equilo, nella quale, essendo la popolazione senza vescovo, fu per autorità divina istituito un nuovo episcopato.

6. La sesta è l’isola di Torcello, che, nonostante non abbia mura, grazie alla protezione delle altre isole che la circondano, domina assai sicura tra di esse.

7. La settima isola si chiama Murano.

8. L’ottava isola è Rivoalto, la quale, nonostante sia stata l’ultima ad essere stata abitata, è tuttavia la più ricca ed esaltata fra tutte, non solo per la bellezza delle sue chiese e delle sue case, ma anche perché ha la carica ducale ed è la sede di un episcopato.

9. La nona isola si chiama Metamauco, che non è priva delle fortificazioni tipi che delle città, ma è circondata quasi da ogni parte da un bel lido. Lì la popolazione ha ottenuto, per autorità apostolica, la sede episcopale.

10. La decima è l’isola di Poveglia.

11. L’undicesima è Chioggia minore nella quale si trova il monastero di s. Michele.

12. La dodicesima isola è chiamata Chioggia maggiore.

All’estremità della Venezia c’è anche un centro fortificato chiamato Cavarzere. Vi sono inoltre presso la medesima provincia moltissime altre isole abitabili.

 

[I.7.] Per hec tempora apud Constantinopolym, ut supra premissum est, Iustinus minor regnarat, vir in omni avaritia deditus, contemptor pauperum, senatorum spoliator. Cui tanta fuit cupiditatis rabies, ut archas iuberet ferreas fieri, in quibus ea que rapiebat auri talenta congereret; quem etiam ferunt in heresim Pelagianam dilapsum. Hic cum a divinis mandatis aurem cordis averteret, iusto Dei iudicio amisso rationis intellectu, amens effectus est. Hic Tyberium cesarem adscivit, qui eius palatium, vel singulas provintias gubernaret, hominem iustum, utilem, strenuum, sapientem, elemosinarium, in iudiciis equum, in victoris clarum, et, quod his omnibus supereminet, verissimum christianum. Hic cum multa de thesauris, quos Iustinus adgregaverat, pauperibus erogaret, Suffia augusta frequentius eum increpabat, quod rem publicam redigisset in paupertatem, dicens: «Quod ego multis annis congregavi, tu infra paucum tempus prodige dispergis». Agebat autem ille: «Confido in Domino quia non deerit pecunia fisco nostro, tantum ut pauperes helemosinam accipiant aut captivi redimantur. Hoc est enim magnum thesaurum, dicente Domino: "Thesaurizate vobis thesauros in celos, ubi neque erugo neque tinea corrumpit, et ubi fures non effodiunt, nec furantur". Ergo de his que Dominus tribuit, congregemus thesauros in celo, et Dominus nobis augere dignabitur in seculo». Igitur Iustinus cum undecim annis regnasset, amentiam quam incurrerat, tandem cum vita finivit. Bella sane, que per Narsetem patricium Gothis vel Francis inlata superius per anticipationem diximus, huius temporibus gesta sunt. Denique et cum Roma temporibus Benedicti pape, vastantibus omnia per circuitum Langobardis, p. 58 famis penuria laboraret, multa milia frumenti navibus ab Egypto dirigens, eam sue studio misericordie relevavit.

In questo periodo a Costantinopoli, come avevamo detto prima, regnava Giustino il giovane, uomo dedito ad ogni avarizia, disprezzatore dei poveri e spogliatore dei senatori; tanta fu la sua frenesia di cupidigia da ordinare che fossero costruiti dei forzieri in ferro nei quali ammucchiava i talenti d’oro che rubava. Dicono fosse anche caduto nell’eresia pelagiana. Avendo distolto l’orecchio del cuore dai precetti divini, perse l’uso della ragione per giusto giudizio di Dio e divenne pazzo. Associò al trono col titolo di cesare, affinché governasse il suo palazzo e le singole province, Tiberio, uomo giusto, utile, coraggioso, sapiente, generoso nelle elemosine, imparziale nei giudizi, famoso per le vittorie e, ciò che conta più di tutte queste cose, verissimo cristiano. Poiché egli distribuiva ai poveri una grande parte dei tesori che Giustino aveva accumulato, l’impératrice Sofia spesso lo rimproverava di ridurre lo stato in povertà, dicendo: «Ciò che io ho raccolto in molti anni, tu con prodigalità dissipi in poco tempo». Egli risponde va: «Confido nel Signore che non manchi al nostro fisco il denaro in modo che i poveri abbiano le elemosine e i prigionieri siano riscattati. Questo è, infatti, un grande tesoro, poiché il Signore dice: “Accumulate per voi tesori in cielo, dove né la ruggine, né il tarlo li corrompe e dove i ladri non scassinano e non rubano”. Dunque con ciò che ci dona il Signore, raccogliamo tesori in cielo e il Signore riterrà essere degno accrescerli per noi sulla terra».

Giustino, dopo avere governato per undici anni, quindi finì, con la sua vita, la pazzia nella quale era caduto. Ai suoi tempi ci furono le guerre combattute dal patrizio Narsete contro i Goti e i Franchi delle quali abbiamo detto in precedenza. Ai tempi di papa Benedetto, quando, per le devastazioni compiute dai Longobardi tutt’intorno, Roma era ridotta alla fame per la carestia, egli la soccorse con lo zelo della sua misericordia, inviandole per nave dall’Egitto molte migliaia di misure di frumento.

 

 

 

 

[I.8.] Mortuo igitur Iustino, Tyberius Constantinus Romanorum regum quinquagesimus sumpsit imperium. Hic cum, ut superius diximus, sub Iustino adhuc cesar palatium regeret et multas cottidie helemosinas faceret, magnam ei Dominus auri copiam subministravit. Nam deambulans per palatium vidit in pavimento domus tabulam marmoream, in qua erat crux dominica sculpta, et ait: «Cruce Domini frontem nostram et pectora munire debemus, et ecce eam sub pedibus conculcamus». Et dicto citius iussit eandem tabulam auferri. Deffossamque tabulam atque erectam, inveniunt subter et aliam hoc signum habentem. Qui et ipsam iussit auferri. Qua amota repperiunt et tertiam, iussuque eius cum fuisset ablata, inveniunt magnum thesaurum, habentem supra mille auri centenaria; sublatumque aurum pauperibus adhuc habundantius quam consueverat largitur.

Morto dunque Giustino, assunse l’impero Tiberio Costantino, cinquantesimo re dei Romani. Poiché egli aveva avuto, quand’era cesare sotto Giustino, il governo del palazzo, come abbiamo detto sopra, e aveva ogni giorno fatto molte elemosine, il Signore gli fornì una gran quantità d’oro. Infatti, mentre passeggiava per il pa lazzo, vide sul pavimento una lastra di marmo sulla quale era scolpita la croce del Signore e disse: «Con la croce del Signore noi dovremmo fortificare la nostra fronte e il nostro petto ed ecco che la calpestiamo sotto i nostri piedi». E detto ciò, ordinò subito di togliere la lastra. Staccatala da lì e messala dritta, se ne trovò sotto un’altra con questo segno. Ordinò che fosse asportata anche questa. Rimossala, ne trova rono una terza e quando, per suo ordine, fu spostata anch’essa, scoprirono un gran tesoro di più di mille centenari d’oro. L’oro prelevato fu distribuito ai poveri più abbondantemente di quanto era stata fino ad allora consuetudine.

 

[I.9.] Defuncto vero Paulo patriarcha, qui ecclesiam Gradensem rexerat annos duodecim, huic successit Probinus.

Morto il patriarca Paolo, che aveva retto la chiesa di Grado per dodici anni, gli successe Probino.

 

[I.10.] Narsis quoque patritius Italie, cum in quadam civitatem intra Italiam domum magnam haberet, cum multis thesauris ad supra memoratam urbem advenit, ibique in domo sua occulte cysternam magnam fodit, in qua multa milia centenariorum auri argentique reposuit. Interfectisque omnibus consciis, uni tantummodo seni hec, iuramentum ab eo exigens, commendavit. Defuncto vero Narsete, supradictus senex ad cesarem Tyberium veniens dixit: «Si», inquid, michi aliquid prodest, magnam rem tibi cesari dicam». Cui ille p. 60 dixit: «Quid vis? Proderit enim tibi si quid nobis profuturum esse narraveris». «Thesaurum», inquid, «Narsis reconditum habeo, quod in extremo vite positus celare non possum». Tunc cesar Tyberius gavisus mittit usque ad locum pueros suos; precedente vero sene, hi secuntur adtoniti, pervenientesque ad cysternam deopertamque ingrediuntur, in qua tantum auri vel argenti repertum est, ut per multos dies vix a deportantibus potuisset evacuari. Que ille pene omnia secundum suum morem erogationem largiflua dispensavit egenis. Hic cum augustalem coronam accepturus esset, eumque iuxta consuetudinem ad spectaculum circi populus expectaret, insidias ei preparans ut Iustinianum Iustini nepotem ad dignitatem imperatoriam sublimaret, ille per loca sancta prius procedens, dehinc vocatum ad se pontificem urbis, cum consulibus ac prefectis palatium ingressus, indutus purpura, diademate coronatus, trono imperiali impositus, cum inmensis laudibus in regni est gloria confirmatus. Quod eius adversarii audientes, nichilque ei, qui in Deo spem suam posuerat, officere valentes, magno sunt confusionis pudore cooperti. Transactis autem paucis diebus, adveniens Iustinianus pedibus se proiecit imperatoris, ob meritum gratie quindecim ei auri centenaria deferens. Quem ille secundum pacientie sue ritum colligens, sic in palatio assistere iussit. Sophya vero augusta, inmemor promissionis quam quondam in Tyberium habuerat, insidias ei temptavit ingerere. Procedente autem eo ad villam, ut iuxta ritum imperiale triginta diebus ad vindemiam iocundaretur, vocato clam Iustiniano, voluit eum sublimare in regno. Quo comperto, Tyberius cursum veloci Constantinopolym regreditur, adprehensamque augustam omnibus thesauris spoliavit, solum ei victus cottidiani alimentum relinquens, segregatisque pueris eius ab ea, alios de fidelibus suis posuit qui ei parerent, mandans prorsus ut nullus de anterioribus ad eam haberet accessum. Iustinianum vero, verbis solummodo obiurgatum, tantum in posterum amore dilexit, ut filio eius filiam suam promitteret rursumque filio suo filiam ei expeteret; sed hec res, quam ob causam nescio, ad effectum minime pervenit. Huius exercitus, ab eo directus, Persas potentissime debellavit, victorque regrediens, tantam molem p. 62 prede cum viginti pariter elephantis detulit, ut humane crederetur posse sufficere cupiditati.

Il patrizio Narsete, il quale possedeva un grande palazzo in una città italiana, giunse nella città ricordata sopra con molti tesori e lì fece segretamente scavare nel suo palazzo una grande cisterna nella quale mise molte migliaia di centenari d’oro e d’argento. Uccisi tutti quelli che lo sapevano, confidò ciò soltanto ad un vecchio, da cui pretese un giuramento.

Morto Narsete, il suddetto vecchio si recò dal cesare Tiberio e gli disse: «Se otterrò qualche cosa, ti dirò, o cesare, una cosa importante». Egli gli rispose: «Che cosa vuoi? Gioverà anche a te, se racconterai qualcosa che ci tornerà utile». «Ho nascosto il tesoro di Narsete», disse «e non posso più tenerlo segreto, perché sono giunto al termine della vita». Allora il cesare Tiberio si rallegrò ed inviò in quel luogo i suoi servi. Il vecchio li guidava ed essi lo seguivano attoniti. Arrivati alla cisterna, l’aprirono e vi si calarono. In essa si trovò tanto oro e argento che potè essere vuotata dai servi solo dopo molti giorni. Egli, secondo il suo costume, distribuì generosamente quasi tutto agli indigenti.

Quando stava per ricevere la corona imperiale e, secondo la consuetudine, popolo l’attendeva allo spettacolo del circo, Sofia ordì una congiura contro di lui, affinché Giustiniano, nipote di Giustino, fosse elevato alla carica d’imperatore. Dapprima si recò ai luoghi santi, quindi, chiamato il vescovo della città, entrò a palazzo con i consoli e i prefetti, rivestito della porpora e incoronato col diadema, si sedette sul trono imperiale e con immense lodi fu confermato nella gloria del regno. I  suoi avversari, udendo ciò e nulla potendo contro di lui, che aveva riposto in Dio ogni speranza, furono presi da una grande vergogna e confusione. Giustiniano, trascorsi pochi giorni, andò a prostrarsi ai piedi dell’imperatore, portandogli 15 centenari d’oro per ottenere la grazia. Accoltolo con la sua consueta clemenza, ordinò che stesse con lui a palazzo. L’imperatrice Sofia, dimenticata la promessa che un tempo aveva fatto a Tiberio, tentò però di tramare contro di lui. Mentre egli era andato, secondo l’usanza imperiale, per trenta giorni nella residenza di campagna per divertirsi in occasione della vendemmia, ella, chiamato di nascosto Giustiniano, volle innalzarlo al regno. Tiberio, venuto a conoscenza di ciò, tornò rapidamente a Costantinopoli e, imprigionata l’imperatrice, la privò di tutti i suoi tesori, lasciandole solo il necessario per il vitto quotidiano. Allontanati da lei anche i suoi servi, li sostituì con altri, presi tra i suoi fedeli, che obbedissero soltanto a lui e ordinò che nessuno dei servi precedenti la potesse avvicinare. Giustiniano, rimproverato soltanto con parole, fu in seguito da lui tanto amato, che promise in sposa la figlia al figlio di lui, e poi gli chiese la figlia per suo figlio. Ma queste nozze, non so per quale motivo, non si fecero. Il suo esercito, da lui condotto, sconfisse completamente i Persiani e, poiché tornò vittorioso, portò, oltre a 20 elefanti, una così grande quantità di bottino che si riteneva potesse soddisfare la cupidigia umana.

 

[I.11.] Mortuo vero apud Aquilegiam patriarcha Probino, qui ecclesiam uno rexerat anno, idem ecclesie sacerdos Helyas preficitur, qui hec que super scripta sunt ordinavit, domumque sibi a fundamentis edificavit et iam dicta corpora sanctorum miro modo collocavit, asserens in synodo supra statutum: «Karissimi fratres, intervenientibus malis nostris, cottidie hostile perpetimur flagellum. Et iam pridem ab Atila Unorum rege Aquilegia civitas nostra funditus distructa est et postea Gothorum incessu et ceterorum barbarorum cassata, vix aspirans. Sed et nunc Langobardorum infande gentis flagella sustinere non potest; quapropter dignum ducit mansuetudo nostra, si vestre placet sanctitati, in hunc castrum Gradensem nostram confirmare metropolym». Quo dicto omnibus placuit episcopis, et facto libello statute sue, id est de memorato Calcedonense synodo et de ac ipsa sede, subter manibus suis conscripserunt, id est primus Helyas patriarcha, deinde Marcianus, episcopus sancte ecclesie Opetergine, Leonianus, episcopus Tyborniensis, Petrus, episcopus Altinatis, Vindemius, episcopus Cessensis, Bergullus, episcopus Patavine ecclesie, Iohannes, episcopus Celeiane, Clarissimus, episcopus Concordiensis, Patricius, episcopus Emonensis, Adrianus, episcopus Polensis, Maxentius, episcopus Iuliensis, Severus, episcopus Tergestine ecclesie, Solatius, episcopus Veronensis, Iohannes, episcopus Parentine ecclesie, Aaron, episcopus Avonciensis, Ingenuus, episcopus secunde Recie, Agnellus, episcopus Tridentine, Vigilius, episcopus Scaravaciensis, Fontegius, episcopus Feltrensis, Martianus, episcopus Petenatis, Laurentius presbyter et Marinus presbyter atque Emerius presbyter provinciales, et ceteri presbyteri tam metropolitani quamque et plebani. Omnes isti suprascripti consentierunt et omnia in eodem loco confirmaverunt.

Morto presso Aquileia il patriarca Probino, che aveva retto la Chiesa per un anno, fu messo a capo della stessa Chiesa il sacerdote Elia, il quale fece fare quelle cose che sono state scritte in precedenza: edificò la sua chiesa dalle fondamenta e vi pose in modo mirabile i già citati corpi. Nel sinodo sopra ricordato così parlò: «Carissimi fratelli, a causa dei nostri peccati, patiamo quotidianamente un flagello ostile. Già in passato la nostra città di Aquileia fu rasa al suolo dal re degli Unni Attila e poi, ripresasi a stento, fu distrutta dall’irruzione dei Goti e di altri barbari. Ma ora non può sostenere il flagello del nefando popolo dei Longobardi; per tale motivo la nostra mansuetudine ritiene degno, se piace alla vostra santità, confermare questo centro fortificato di Grado come sede metropolilana». Ciò che fu detto piacque ai vescovi e, redatto un documento su ciò che era stato stabilito, ossia sul già ricordato sinodo di Calcedonia e su quella stessa sede, lo sottoscrissero di proprio pugno. Il primo fu il patriarca Elia, quindi Marciano, vescovo della santa chiesa di Oderzo, Leoniano, vescovo di Tiburnia, Pietro, vescovo di Aitino, Vindemio, vescovo di Sisak, Bergullo, vescovo di Padova, Giovanni, vescovo di Celje, Clarissimo, vescovo di Concordia, Patrizio, vescovo di Lubiana, Adriano, vescovo di Pola, Massenzio, vescovo di Zuglio Carnico, Severo, vescovo della chiesa di Trieste, Solazio, vescovo di Verona, Giovanni, vesco vo della chiesa di Parenzo, Aronne, vescovo di Lienz, Ingenuo, vescovo della se conda Rezia, Agnello, vescovo di Trento, Vigilio, vescovo di Sopron, Fontegio, vescovo di Feltre, Marziano, vescovo di Pedena, i presbiteri provinciali, Lorenzo, Marino, Emerio e altri presbiteri sia metropolitani, sia pievani. Tutti questi soprascritti furono d’accordo e confermarono ogni cosa in quel luogo.

 

[I.12.] Tyberius igitur Constantinus postquam imperium septem rexerat annis, sentiens sibi diem mortis imminere, una cum consilio Sophye auguste, Mauricium, p. 64 genere Cappadocem, virum strenuum, ad imperium elegit ornatamque suam filiam regalibus ornamentis ei eam tradidit dicens: «Sit tibi imperium meum cum hac puella concessum. Utere eo felix, memor semper, ut equitate et iustitia delecteris». Hec postquam dixit, de hac luce ad eternam patriam migravit, magnum luctum populis de sua morte relinquens. Fuit enim summe bonitatis, in helemosinis promptus, in iudiciis iustus, in iudicando cautissimus, nullum despiciens, sed omnes in bona voluntate complectens; omnes diligens, ipse quoque est dilectus a cunctis. Quo defuncto, Mauricius, indutus purpura, redimitus diademate ad circum processit, adclamatisque sibi laudibus, largita populo munera, primus ex Grecorum genere in imperium confirmatus est.

Tiberio Costantino, dopo avere governato l’impero per sette anni, sentendo che il giorno della sua morte era imminente, scelse per l’impero, insieme al l’imperatrice Sofia, Maurizio, un uomo valoroso originario della Cappadocia, e gli diede sua figlia vestita con i paramenti regali, dicendo: «Sia concesso a te il mio impero con questa fanciulla; fanne buon uso e ricordati sempre di amare la giustizia e l’equità». Dopo avere detto queste cose, migrò da questa luce verso la patria eterna, lasciando ai popoli un gran lutto per la sua morte. Fu infatti di grandissima bontà, pronto nelle elemosine, giusto nei giudizi, cautissimo nel pro nunciare una sentenza, non disprezzava alcuno, ma abbracciava e amava volen tieri tutti; anche lui era amato da tutti. Dopo la sua morte, Maurizio, indossata la porpora e cinto il diadema, andò nel circo e, ricevute le lodi e dati i doni al po polo, fu, il primo della stirpe dei Greci, confermato nell’impero.

 

[I.13.] Hoc tempore Mauricius imperator Childeperto regi Francorum quinquaginta milia solidos per legatos suos direxit, ut cum exercitu super Langobardos inrueret eosque de Italia exterminaret. Qui cum innumera Francorum multitudine in Italiam subito introivit. Langobardi vero in civitatibus se communientes, intercurrentibus legatis oblatisque muneribus pacem cum Childeperto fecerunt. Qui cum ad Gallias remeasset, cognito imperator Mauricius, quia cum Langobardis fedus inierit, solidos, quos ei ob Langobardorum detrimento dederat, repetere cepit. Sed ille suarum virium potentia fretus, pro hac re nec responsum reddere voluit.

In quel tempo l’imperatore Maurizio mandò per mezzo dei suoi ambascia tori cinquantamila solidi al re dei Franchi Childeberto, affinché con il suo eser cito attaccasse i Longobardi e li scacciasse dall’Italia. Questi entrò subito in Italia con un immensa moltitudine di Franchi. Ma i Longobardi si rinchiusero nelle città e fecero la pace con Childeberto, inviandogli dei messaggeri e offrendogli dei doni. Essendo tornato nelle Gallie, l’imperatore, venuto a conoscenza che aveva fatto un patto con i Longobardi, cominciò a chiedere la restituzione dei solidi che gli aveva consegnato per la distruzione dei Longobardi, però quello, confidando nella potenza delle sue truppe, non volle dargli una risposta per questa cosa.

 

[I.14.] Denique post Benedictum papam Pelagius Romane ecclesie pontifex absque iussione principis ordinatus est, eo quod Langobardi Romam per circuitum obsiderent, nec posset quisquam e Roma progredi. Hic Pelagius Helye, Aquileiensi episcopo, nolenti tria capitula Calcidonensis synodi suscipere, epistolam satis utilem misit, quam beatus Gregorius cum esset adhuc diaconus conscripsit. p. 66

Dopo papa Benedetto, Pelagio fu ordinato pontefice della Chiesa romana senza l’approvazione dell’imperatore, poiché i Longobardi stavano assediando Roma e nessuno poteva uscire dalla città. Pelagio mandò al vescovo di Aquileia Elia, il quale non aveva voluto accogliere i Tre Capitoli del sinodo di Calcedonia, un’utile lettera, che il beato Gregorio scrisse quando era ancora diacono.

 

[I.15.] Circa hoc fuit diluvii effusione in tantum apud urbem Romam fluvius Tyberis excrevit ut aque eius super muros urbis influerent et maximas in ea regiones occuparent. Tunc per alveum eiusdem fluminis cum multa serpentium multitudine draco etiam mire magnitudinis per urbem transiens, usque ad mare trascendit. Subsecuta est statim hanc inundationem gravissima pestilentia, quam inguinariam appellant. Que tanta strage populi devastavit, ut de inestimabili multitudine vix pauci remanerent. Primumque Pelagium papam, virum venerabilem, perculit et sine mora extinxit; deinde, pastore interempto, sese per populos extendit. In hac tanta tribulatione beatissimus Gregorius, qui tunc levita erat, a cunctis generaliter papa electus est. Qui dum septimformem letaniam fieri ordinasset, intra unius hore spatium, dum hi Deum deprecarentur, octuaginta ex eis subito ad terram corruentes, spiritum exalarunt. Septiformis autem letania ideo dicta est, quia omnis urbis populus a beato Gregorio in septem partibus, deprecaturus Dominum, est divisus. In primo namque choro fuit omnis cleros, in secundo omnes abbates cum monachis suis, in tertio omnes abbatisse cum congregationibus suis, in quarto omnes infantes, in quinto omnes laici, in sexto universe vidue, in septimo omnes mulieres coniugate. Ideo autem de beato Gregorio plura dicere obmittimus, quia iam ante aliquot annos eius vitam Deo auxiliante texuimus, in qua que dicenda fuerant iuxta tenuitatis nostre vires universa descripsimus.

Pressappoco in quel periodo a Roma, a causa di un grande diluvio, il fiume Tevere crebbe in modo tale che le sue acque superarono le mura della città e ne allagarono la maggior parte. Allora, seguendo l’alveo del fiume, un drago di sor prendente grandezza, con un gran numero di serpenti, attraversò la città e pro seguì fino al mare. A questa inondazione seguì una gravissima pestilenza, che chiamano inguinaria. Essa devastò la popolazione con una così grande strage che, di un’inestimabile moltitudine di persone, ne rimasero a stento poche. Per primo colpì il papa, il venerabile Pelagio, il quale morì subito. Quindi, eliminato il pastore, si diffuse tra la popolazione.

In una così grande tribolazione fu eletto papa, con unanime consenso, il beatis simo Gregorio, che allora era levita. Avendo egli ordinato che si recitasse una lita nia a sette voci, nello spazio di un’ora, mentre tutti supplicavano Dio, ottanta di essi, caduti improvvisamente a terra, esalarono lo spirito. La litania a sette voci è detta così perché tutto il popolo della città fu diviso dal beato Gregorio in sette gruppi per pregare il Signore. Nel primo coro c’era tutto il clero, nel secondo tutti gli abati con i loro monaci, nel terzo le badesse con le loro congregazioni, nel quarto tutti i fanciulli, nel quinto tutti i laici, nel sesto tutte le vedove, nel settimo tutte le donne maritate. Del beato Gregorio tralasciamo di dire di più, perché con l’aiuto di Dio abbiamo già in precedenza, qualche anno fa, raccontato la sua vita. In essa abbiamo, secondo le nostre deboli forze, narrato tutto ciò che c’era da dire.

 

[I.16.] Hoc tempore hisdem beatus Gregorius Augustinum et Mellitum et Iohannem cum aliis pluribus monachis timentibus Deum in Brittaniam misit eorumque predicatione ad Christum Anglos convertit. p. 68

In quel tempo, lo stesso beato Gregorio mandò in Britannia Agostino, Mel lito e Giovanni con molti altri monaci, che vivevano nel timore di Dio e con la loro predicazione convertì gli Angli a Cristo.

588.

[I.17.] His diebus cum essent anni ab incarnatione Domini DLXXXVIII, defuncto Helya patriarcha Aquilegensi, postquam quindecim annos sacerdotium gesserat sepultus est apud Gradensem metropolym in ecclesia sancta Euphymie. Huic succedens Severius regendam suscepit ecclesiam. Quem Smaragdus patricius veniens de Ravenna in Gradus, per semet ipsum ex basilica extrahens Ravennam duxit cum aliis tribus ex Hystria episcopis, id est Iohanne Parentino et Severo atque Vindemio nec non etiam Antonio iam sene ecclesie defensore. Quibus comminans exilia atque violentiam inferens, communicare compulit Iohanni Ravennati episcopo, trium capitulorum damnatori, qui tempore pape Vigilii, vel Pelagii, a Romane ecclesie desciverat societate. Exempto vero anno, e Ravenna ad Grados reversi sunt. Quibus nec plebs communicare voluit, nec ceteri episcopi eos receperunt. Smaragdus patricius, a demonio non iniuste correptus, successorem Romanum patricium accipiens, Constantinopolym remeavit. Post hec facta est synodus decem episcoporum in Mariano, ubi receperunt Severum patriarcham Aquilegensem, dantem libellum erroris sui, quia trium capitulorum dampnatoribus communicarat Ravenne. Nomina vero episcoporum qui se ab hoc scismate cohibuerunt hec sunt: Petrus de Altino, Clarissimus, Ingenuinus de Sabione, Agnellus Tridentinus, Iunior Veronensis, Horontius Vicentinus, Rusticus de Tarvisio, Fonteius Feltrinus, Agnellus de Acilo, Laurentius Bellunensis. Cum patriarcha autem communicaverunt isti episcopi: Severus, Parentinus Iohannes, Patricius, Vindemius et Iohannes.

In quei giorni, 588 anni dall’incarnazione di Cristo, morì il patriarca di Aquileia Elia, dopo aver esercitato il sacerdozio per 15 anni; fu sepolto nella chiesa di s. Eufemia presso la metropoli di Grado. Nel governo della Chiesa gli suc cedette Severo, che il patrizio Smaragdo, giunto a Grado da Ravenna, strappò personalmente dalla basilica e condusse a Ravenna con altri tre vescovi dell’I stria, ossia Giovanni di Parenzo, Severo e Vindemio, nonché l’ormai vecchio di fensore della chiesa Antonio. Minacciandoli di esilio e usando la violenza, li ob bligò ad accordarsi con il vescovo di Ravenna Giovanni, il quale aveva condan nato i Tre Capitoli e che, al tempo di papa Vigilio e di Pelagio, si era staccato dal la Chiesa di Roma. Trascorso un anno, ritornarono a Grado da Ravenna, ma né il popolo volle avere più rapporti con loro, né gli altri vescovi li ricevettero56. Il pa trizio Smaragdo, punito giustamente dal demonio, ricevette come successore il patrizio Romano e dovette ritornare a Costantinopoli. Dopo di ciò, fu indetto un sinodo di dieci vescovi a Marano37 dove riaccolsero il patriarca di Aquileia Seve ro, il quale diede uno scritto del suo errore, poiché a Ravenna si era accordato con chi aveva condannato i Tre Capitoli. I nomi dei vescovi che si astennero da questo scisma sono: Pietro di Aitino, Clarissimo, Ingenuino di Seben, Agnello di Trento, Iuniore di Verona, Oronzo di Vicenza, Rustico di Treviso, Fonteio di Fel tre, Agnello di Asolo, Lorenzo di Belluno38. Col patriarca furono riaccolti nella comunione questi vescovi: Severo, Giovanni di Parenzo, Patrizio, Vindemio e Giovanni.

 

[18.] Hoc anno fuit pestis inguinaria iterum apud Ravennam, Gradus et Hystriam nimium gravis, sicut et prius ante triginta annos extiterat.

In quell’anno, nel territorio di Ravenna, di Grado e in Istria, ci fu nuova mente una peste inguinale particolarmente grave, come lo era stata trent’anni prima.

 

[I.19.] Igitur Mauricius augustus, postquam uno et viginti annis rexit imperium, cum filiis Theodosio et Tyberio et Constantino a Focate, qui fuit strator Prisci patricii, occiditur. Fuit autem utilis rei publice. Nam sepe contra hostes dimicans, victoriam p. 70 obtinuit. Hunni quoque, qui et Avares appellantur, eius virtute devicti sunt.

L’imperatore Maurizio, dopo che ebbe retto l’impero per ventun’anni, fu ucciso con i figli Teodosio, Costantino e Tiberio da Foca, il quale era stato scu diero del patrizio Prisco. Egli, in verità, fu utile allo stato; infatti, combattendo contro i nemici, spesso ottenne la vittoria. Anche gli Unni, che sono pure chia mati Avari, furono sconfitti dal suo valore.

 

[I.20.] His diebus defuncto Severo patriarcha, ordinatur in loco eius Iohannes abbas patriarcha in Aquilegia vetere cum consensu regis et Gisulfi ducis. In Gradus quoque ordinatus est a Romanis Marcianus antistis.

In quei giorni morì il patriarca Severo e al suo posto, con il consenso del re e del duca Gisulfo, fu eletto nella vecchia Aquileia l’abate Giovanni; a Gra do, invece, dai Romani venne ordinato Marciano.

 

[I.21.] Focax igitur, ut premissum est, extincto Mauricio eiusque filiis, Romanorum regnum invadens. Huius secundo anno indictione octava Gregorius papa migravit ad Dominum. Hic rogante papa Bonifacio statuit sedem Romane et apostolice ecclesie caput esse omnium ecclesiarum, quia ecclesia Constantinopolitana primam se omnium ecclesiarum scribebat. Idem alio papa Bonifacio petente iussit in veteri fano, quod Pantheum vocabatur, ablatis ydolatrie sordibus, ecclesiam beate semper virginis Marie et omnium martirum fieri, ut, ubi quondam omnium non deorum sed demoniorum cultus agebatur, ibi deinceps omnium fieret memoria sanctorum. Huius tempore Prasini et Veneti per Orientem et Egyptum civile bellum faciunt ac sese mutua cede prosternunt. Perse quoque adversus rem publicam gravissima bella gerentes, multas Romanorum provintias et ipsam Ierosolimam auferunt, et destruentes ecclesias, sancta quoque profanantes, inter ornamenta locorum sanctorum vel communium etiam vexillum dominice crucis abducunt. Contra hunc Focantem Eraclianus, qui Africam regebat, rebellavit, atque cum exercitu veniens, eum regno vitaque privavit, remque publicam Romanam Eraclius eiusdem filius regendam suscepit.

Foca, dunque, come s’è detto in precedenza, uccise Maurizio e i suoi figli e s’impadronì del regno dei Romani. Nel secondo anno del suo regno, all’ottava in dizione, il beato Gregorio migrò al Signore. Su richiesta di papa Bonifacio, sta bilì che la Chiesa romana e apostolica fosse a capo di tutte le Chiese, poiché la Chiesa di Costantinopoli scriveva di essere la prima di tutte le Chiese. Su richie sta di un altro papa Bonifacio, inoltre ordinò che nell’antico tempio chiamato Pantheon, tolte le lordure dell’idolatria, fosse costruita una chiesa per la beata sempre vergine Maria e tutti i martiri, affinché, dove un tempo c’era il culto non di tutti gli dei ma di tutti i demoni, da allora si conservasse la memoria di tutti i santi.

In questo periodo i Prasini e i Veneti fecero una guerra civile in Oriente e in Egitto e si distrussero a vicenda con una grande strage. Anche i Persiani com batterono delle durissime guerre contro l’impero e s’impadronirono di molte province dei Romani e della stessa Gerusalemme; distrussero le chiese, profana rono le cose sacre e, fra gli ornamenti degli edifici sacri e pubblici, portarono via anche il vessillo della croce del Signore. Contro Foca si ribellò Eracliano, gover natore dell’Africa, il quale, venuto con un esercito, lo privò del regno e della vita. Suo figlio Eraclio assunse la direzione dello Stato romano.

 

[I.22.] Defuncto autem Marciano, qui ecclesiam Gradensem rexerat annos tres, dies V, successit Candidianus. p. 72

Morto Marciano, il quale aveva retto la Chiesa di Grado per tre anni e cin que giorni, gli successe Candidiano.

 

[I.23.] His diebus defuncto Heraclio, qui viginti et quinque annos gubernabat imperium, Heraclones eius filius cum matre Martina regni iura suscepit rexitque imperium duobus annis. Quo vita decedente, successit in loco eius Constantinus germanus eiusdem, alius filius Heraclii, imperavitque mensibus sex.

Morto in quei giorni Eraclio, che aveva governato l’impero per venticinque anni, assunse il potere e governò per due anni suo figlio Eracleona con la madre Martina. Alla sua morte gli succedette suo fratello Costantino, un altro figlio di Eraclio, il quale regnò per sei mesi.

 

[24.] Rursum mense novembrii et decembrii stella commetis apparuit. Candidiano patriarcha quoque defuncto apud Gradus, qui ecclesiam Gradensem rexerat annos quinque, ordinatur patriarcha Epyphanius, qui fuerat primicerius notariorum, ab episcopis qui erat sub Romanis. Et ex illo tempore ceperunt esse duo patriarche.

Nei mesi di novembre e di dicembre apparve nuovamente la stella cometa. Morto a Grado anche il patriarca Candidiano, che aveva retto la Chiesa graden se per cinque anni, fu ordinato patriarca, dai vescovi sotto i Romani, Epifanio, che era stato capo dei notai e fu da questo momento che cominciarono ad esser ci due patriarchi.

 

[I.25.] Mortuo vero iam dicto Constantino filio Heraclii, Constantinus eiusdem filius ad regni dignitatem ascendit tenuitque regnum annis octo et viginti.

Morto il già nominato Costantino, figlio di Eraclio, salì al trono suo figlio Costantino, il quale governò l’impero per ventotto anni.

 

[I.26.] Circa hec tempora regis Persarum coniux nomine Cesara de Perside exiens cum paucis suis fidelibus privato habitu propter christiane fidei amorem Constantinopolym venit. Que ab imperatore honorifice suscepta, post aliquot dies, ut desiderabat, baptismum consecuta et ab augusta de sacro fonte levata est. Quod vir eius Persarum rex audiens, legatos Constantinopolym ad augustum direxit, quatenus eidem suam uxorem redderet. Qui ad imperatorem venientes, verba regis Persarum nuntiant, qui suam requirebat reginam. Imperator hec audiens remque omnino ignorans, eis responsum reddidit dicens: «De regina, quam queritis, fatemur nos nichil scire, preter quod ad nos hic aliqua mulier privato habitu advenit». Legati vero responderunt dicentes: «Si placet, vestro conspectui velimus hanc quam dicitis mulierem videre». Que cum iussu imperatoris advenisset, mox eam legati conspiciunt, ad eius vestigia provolvuntur eique venerabiliter, quia eam suus vir requireret suggerunt. Quibus illa respondit: «Ite, renunciate regi p. 74 vestro et domino, quia, nisi sicut ego iam credidi, ita et ipse in Christum crediderit, me iam ultra consortem tori habere non poterit». Quid multa? Reversi legati ad patriam, universa que audierant suo regi renuntiant. Qui nichil moratus, cum sexaginta milibus viris Constantinopolym pacifice ad imperatorem venit, a quo gratanter et satis digne susceptus est. Qui cum universis Christum dominum credens, pariter cum omnibus sacris baptismatis unda perfusus et ab augusto de fonte levatus, catholica fide confirmatus est. Multisque muneribus ab augusto honoratus, accepta sua coniuge, letus et gaudens ad suam patriam repedavit.

In questo periodo, la moglie del re dei Persiani, Cesara, partì in veste privata con pochi fedeli dalla Persia e, per amore della fede cristiana, andò a Costantino poli. Essa fu ricevuta dall’imperatore onorevolmente e, dopo qualche giorno, come desiderava, fu battezzata e fu dall’imperatrice sollevata dal sacro fonte. Suo marito, il re di Persia, saputo ciò, mandò degli ambasciatori a Costantinopoli dal l’imperatore, perché gli restituisse la moglie. Quelli andarono dall’imperatore e gli riferirono le parole del re di Persia, che reclamava la regina. L’imperatore, sen tendo ciò ed ignorando ogni cosa, rispose dicendo: «Della regina che cercate di chiariamo di non sapere niente, se non che è venuta qui da noi una donna in veste privata». Gli ambasciatori risposero dicendo: «Se piace a voi, vorremmo vedere al vostro cospetto la donna della quale parlate». Ed essendo essa giunta per ordine dell’imperatore, appena gli ambasciatori la videro si prostrarono ai suoi piedi e le riferirono rispettosamente che suo marito la richiedeva. Ella rispose loro: «Andate e riferite in risposta al vostro re e signore che se egli, come già io ho creduto, non crederà in Cristo, non potrà più avermi come compagna del suo letto». Perché di lungarci? Gli ambasciatori, ritornati in patria, riferirono al loro re tutto ciò che avevano udito. Egli, senza indugio, andò con sessantamila uomini pacificamente a Costantinopoli dall’imperatore, dal quale fu accolto con gioia e grandi onori. Poi ché egli credette insieme a tutti gli altri in Cristo Signore, fu, con tutti gli altri, pa rimenti asperso con l’acqua del sacro battesimo e, sollevato dal fonte dall’impera tore, fu confermato nella fede cattolica. Onorato dall’imperatore con molti doni, riprese sua moglie e ritornò lieto e contento in patria.

 

[I.27.] Anno ab incarnatione domini sexcentesimo secundo Epyphanius patriarcha mortuus est, qui ecclesiam Gradensem rexit annos V et menses III. Huic successit Cyprianus patriarcha.

Nel seicentoduesimo anno daU’incarnazione del Signore, il patriarca Epi fanio, che aveva retto la chiesa di Grado per cinque anni e tre mesi, morì. Gli suc cedette il patriarca Cipriano.

 

[I.28.] His diebus Constantinus augustus, qui et Constans est appellatus, Italiam a Longobardorum manu eruere cupiens, Constantinopolym egressus, per littoralia iter habens, Athenas venit, indeque mare transgressus, Tarentum applicuit. Qui tamen prius ab solitarium quendam, qui prophecie spiritum habere dicebatur, adiit, studiose ab eo sciscitans, utrum gentem Longobardorum, que in Italia habitabat, superare et optinere possit.

In quei giorni l’imperatore Costantino, il quale fu chiamato anche Costante, desiderando strappare l’Italia dalle mani dei Longobardi, lasciò Costantino poli e, seguendo la costa, giunse ad Atene; da qui attraversò il mare e sbarcò a Ta ranto. Dapprima si recò da un eremita, che si diceva avesse spirito profetico, per chiedergli ansiosamente se avrebbe potuto vincere e assoggettare il popolo lon gobardo che abitava in Italia.

 

[I.29.] Circa hec namque tempora Cyprianus patriarcha hominem exivit, qui Gradensem ecclesiam rexerat annos viginti quinque, menses tres, dies viginti. Huic successit Primogenius Romane sedis subdiaconus regionarius.

Pressappoco in questo periodo il patriarca Cipriano, che aveva retto la Chiesa di Grado per venticinque anni e tre mesi, spirò. Prese il suo posto Primo genio, suddiacono regionario della sede romana.

 

[I.30.] Igitur cum servus Dei Constantino augusto spatium unius noctis expetisset, ut pro hoc ipso Dominum supplicaret, facto mane ita eidem augusto respondit: «Gens Langobardorum superari modo ab aliquo non potest, quia regina quedam ex alia provintia veniens basilicam beati Iohannis Baptiste in Langobardorum finibus construxit et propter hoc ipse beatus Iohannes pro Langobardorum p. 76 gente continue intercedit. Veniet autem tempus quando ipsius oraculum habebitur despectui, et tunc gens ipsa peribit». Quod nos ita factum esse probavimus, qui ante Langobardorum perditionem eandem beati Iohannis basilicam, que utique in loco qui Modicia dicitur est constituta, per viles personas ordinari conspeximus, ita ut indignis et adulteris, non pro vite merito, sed premiorum datione, isdem locus venerabilis largiretur.

Il servo di Dio chiese all’imperatore Costantino di attendere per lo spazio di una notte, affinché egli supplicasse il Signore per questa cosa e, fattosi giorno, così rispose all’imperatore: «Il popolo dei Longobardi in nessun modo può esse re vinto, poiché una regina, venuta da un’altra provincia, ha fatto costruire nel territorio dei Longobardi la basilica del beato Giovanni Battista e perciò il beato Giovanni intercede continuamente per il popolo longobardo. Verrà un tempo in cui questo tempio sarà tenuto in dispregio e allora quel popolo perirà». Noi ab biamo sperimentato che avvenne così, poiché, prima della rovina dei Longobar di, questa basilica del beato Giovanni Battista, che si trova in un luogo chiamato Monza, l’abbiamo vista amministrata da persone vili, tanto che questo luogo ve nerabile era assegnato a persone indegne e agli adulteri, non per i meriti della loro vita, ma per i doni che davano.

 

[I.31.] Igitur, ut diximus, Constans augustus cum Tarentum venisset, egressus exinde Beneventanorum fines invasit, omnesque pene per quas venerat Langobardorum civitates cepit. Luceriam quoque, opulentam Apulie civitatem, expugnatam fortius invadens diruit et ad solum usque prostravit. Agerentiam sane propter munitissimam loci positionem capere minime potuit. Deinde cum omni suo exercitu Beneventum circumdedit et eam vehementer expugnare cepit, ubi tunc Romoald, Grimoaldi filius adhuc iuvenulus, ducatum tenebat. Qui statim ut imperatoris adventum cognovit, nutricium suum nomine Sensualdum ad patrem Grimoaldum trans Padum direxit, obsecrans, ut quantotius veniret, filioque suo ac Beneventanis, quos ipse nutriverat, potenter succurreret. Quod Grimoald rex audiens, statim cum exercitu, filio laturus auxilium, Beneventum pergere cepit. Quem plures ex Langobardis itinere relinquentes ad propria remearunt, dicentes, quia expoliasset palatium, et iam non reversurus repeteret Beneventum. Interim imperatoris exercitus Beneventum diversis machinis vehementer expugnabat; econtra Romoald cum Langobardis fortiter resistebat. Qui quamvis cum tanta multitudine congredi manu ad manum propter paucitatem exercitus non auderet, frequenter tamen cum expeditis iuvenibus hostium castra inrumpens, magnas eisdem inferebat undique clades. Cumque Grimoald eius pater iamque properaret, eundem nutricium eius de quo premisimus ad filium misit, qui ei suum adventum nunciaret. Qui cum prope Beneventum venisset, a Grecis captus, imperatori delatus est, qui ab eo unde advenire requirens, ille se a Grimoaldo rege venire dixit eundemque regem citius adventare nunciavit. Statimque p. 78 imperator exterritus, consilium cum suis iniit, quatenus cum Romoaldo pacisceretur ut Neapolym possit reverti.

L’imperatore Costante, arrivato, come dicemmo, a Taranto, partì da lì e, in vasi i territori dei Beneventani, conquistò quasi tutte le città dei Longobardi per le quali passò. Attaccò con forza, espugnò e rase al suolo anche Lucera, ricca città della Puglia. In verità non riuscì assolutamente a prendere Acerenza, per la posi zione imprendibile del luogo. Con tutto il suo esercito quindi circondò e comin ciò ad assalire violentemente Benevento, dove Romualdo, figlio di Grimoaldo, sebbene fosse ancora molto giovane, era a capo del ducato. Egli, appena seppe dell’arrivo dell’imperatore, mandò da suo padre Grimoaldo, al di là del Po, il suo precettore Sesualdo, per supplicarlo di venire al più presto e di portare soccorso con tutte le forze disponibili ai Beneventani e a suo figlio, che egli stesso aveva al levato. Re Grimoaldo, informato di ciò, si diresse immediatamente con un eser cito verso Benevento per portare aiuto al figlio. Durante il viaggio molti dei Lon gobardi lo abbandonarono e ritornarono a casa, affermando che egli aveva spo gliato il palazzo regio e si dirigeva a Benevento per non tornare più.

Nel frattempo l’esercito dell’imperatore attaccò violentemente con diverse macchine Benevento, ma Romualdo con i Longobardi resistette coraggiosamen te. Benché non osasse, per l’esiguità del suo esercito, scontrarsi schiera contro schiera con una così grande moltitudine, tuttavia, assalì frequentemente il campo dei nemici con giovani armati alla leggera e, da ogni parte, inflisse loro gravi per dite. Suo padre Grimoaldo, mentre si stava avvicinando rapidamente, mandò al figlio il precettore di cui abbiamo detto per annunciargli il suo arrivo. Ma questi, giunto nei pressi di Benevento, fu fatto prigioniero dai Greci e portato dall’im peratore, il quale gli chiese da dove venisse. Quello disse che era stato mandato da re Grimoaldo e gli annunciò che quel re sarebbe presto arrivato. L’imperato re, spaventatosi, prese immediatamente insieme ai suoi la decisione di fare la pace con Romualdo per potere tornare a Napoli.

 

[I.32.] Acceptaque obside Romoaldi sororem cui nomen Gisa fuit, cum eodem pacem fecit. Eius vero nutricium Sesualdum ad muros duci precepit, mortem eidem minatus, si aliquid Romoaldo aut civibus de Grimoaldi adventum nuntiaret, sed potius asseveraret eundem venire minime posse. Quod ille ita se facturum ut ei precipiebatur promisit. Sed cum prope muros advenisset, velle se Romoaldum videre dixit. Qui cum Romoald citius advenisset, sic ad eum locutus est: «Constans esto, domine Romoald, et habens fiduciam noli turbari, quia tuus genitor citius tibi auxilium prebiturus aderit. Nam scias eum hac nocte iuxta Sangrum fluvium cum valido exercitu manere. Tantum obsecro, ut misericordiam exhibeas cum mea uxore et filiis, quia gens ista perfida me vivere non sinebit». Cumque hoc dixisset, iussu imperatoris caput eius abscisum atque cum belli machina, quam petrariam vocant, in urbem proiectum est. Quod caput Romoald sibi deferri iussit ‹idque› lacrimans osculatus est dignoque in loculo tumulari precepit.

Ricevuta in ostaggio la sorella di Romualdo, il cui nome era Gisa, fece la pace con lui. Ordinò che il precettore Sesualdo fosse condotto presso le mura e lo mi nacciò di morte se avesse rivelato qualcosa a Romualdo o ai cittadini a proposito dell’arrivo di Grimoaldo, avrebbe invece dovuto affermare che questi non poteva assolutamente venire. Egli promise che avrebbe fatto ciò che gli era stato ordinato. Ma, giunto presso le mura, disse che voleva vedere Romualdo. Romualdo venne immediatamente ed egli così gli parlò: «Resisti, mio signore Romualdo, abbi fidu cia e non preoccuparti, poiché tuo padre presto verrà a portarti aiuto. Sappi che questa notte si è accampato con un forte esercito vicino al fiume Sangro. Ti prego solamente di mostrare compassione per mia moglie e i miei figli, perché questa perfida gente non mi lascerà vivere». Detto ciò, per ordine dell’imperatore gli fu tagliata la testa e, con una macchina da guerra, che chiamano petrarìa, fu sca gliata nella città. Romualdo ordinò che gli portassero quella testa, la baciò pian gendo e dispose che fosse tumulata in un degno sepolcro.

 

[I.33.] Metuens igitur imperator subitum Grimoaldi regis adventum, dimissa Beneventi obsidione, Neapolym profiscitur. Cuius tamen exercitum Mitola Capuanus comes iuxta fluenta Caloris fluminis, in loco qui usque hodie Pugna dicitur, vehementer adtrivit.

L’imperatore, temendo l’inatteso arrivo di re Grimoaldo, tolse quindi l’as sedio a Benevento e partì per Napoli. Il conte di Capua Mitola assalì violente mente il suo esercito presso il fiume Calore, in un luogo ancor oggi chiamato Pugna.

 

[I.34.] Postquam vero imperator Neapolym pervenit, unus ex eius optimatibus, cui nomen Saburrus erat, ab augusto, ut fertur, viginti milia militum expetiit seque cum Romoaldo pugnaturum victoremque spopondit. Qui cum accepto exercitu ad locum, cui Forinus nomen est, advenisset, ibi castra posuisset. Grimoald, qui iam Beneventum advenerat, hec audiens, contra eum proficisci voluit. Cui filius Romoald: «Non est opus», inquid, «sed tantum partem nobis de exercitu vestro tribuite. Ego, Deo favente, cum eo pugnabo, et cum vicero maior utique gloria vestre potentie adscribetur». Factumque est, et accepta aliqua parte de patris p. 80 exercitu pariterque cum suis hominibus contra Saburrum proficiscitur. Qui priusquam bellum cum eo iniret, a quatuor partibus tubas insonare precepit moxque super eos audenter inrupit. Cumque utreque acies forti intentione pugnarent, tunc unus de regis exercitu nomine Amalongus, qui regium contum ferre erat solitus, quendam Greculum eodem conto utrisque manibus fortiter percutiens, de sella super quam equitabat sustulit eumque in aera super caput suum levavit. Quod cernens Grecorum exercitus, mox inmenso pavore perterritus in fugam convertitur, ultimaque pernicie cesus, sibi fugiens mortem, Romoaldo et Langobardis victoriam peperit. Ita Saburrus, qui se imperatori suo victorie tropeum de Langobardis promiserat patrare, ad eum cum paucis remeans ignominiam deportavit. Romoald vero, patrata de inimicis victoria, Beneventum triumphans reversus est, patrique gaudium et cunctis securitatem, sublato hostium timore, convexit.

Si narra che, dopo che l’imperatore era arrivato a Napoli, uno dei suoi ottimati, il cui nome era Saburro, chiese all’imperatore ventimila uomini e promise che avrebbe sconfitto Romualdo. Ottenuto l’esercito, giunse in un luogo chia mato Forino e vi pose l’accampamento. Grimoaldo, il quale era già arrivato a Be nevento, saputo ciò, volle mettersi in cammino. Suo figlio Romualdo gli disse: «Non ce n’è bisogno; dateci solamente una parte delle vostre truppe. Io, con l’aiuto di Dio, combatterò con lui e, quando avrò vinto, sarà senz’altro data mag gior gloria alla vostra potenza». Così avvenne e, ricevuta una parte dell’esercito del padre, si diresse insieme ai suoi uomini contro Saburro. Prima di iniziare la battaglia, ordinò di suonare le trombe in quattro direzioni e subito li assalì con audacia. Mentre entrambi gli schieramenti combattevano con grande intensità, un uomo dell’esercito del re, di nome Amalongo, il quale di solito portava la lan cia regale, percosse violentemente con quella stessa lancia, a mani unite, un Greculo, lo sbalzò dalla sella sulla quale cavalcava e lo sollevò in aria sopra la sua testa. L’esercito dei Greci, vedendo ciò, fu immediatamente colto da immenso terrore, si volse in fuga, e, fatto rovinosamente a pezzi, fuggendo procurò a sé la morte e a Romualdo e ai Longobardi la vittoria. Così Saburro, che aveva promesso al suo imperatore di ottenere il trofeo della vittoria sui Longobardi, ritornando a lui con pochi uomini, gli portò l’ignominia. Romualdo invece, ottenuta la vittoria sui nemici, ritornò trionfante a Benevento e, facendo scomparire la paura del nemico, procurò gioia al padre e a tutti sicurezza.

 

[I.35.] At vero Constans augustus, cum nichil se contra Longobardos gessisse conspiceret, omnes sevicie sue minas contra suos, hoc est Romanos, retorsit. Nam egressus Neapolym, Romam perrexit, cui sexto ab urbe miliario Vitalianus papa cum sacerdotibus et Romano populo occurrit. Qui augustus cum ad beati Petri limina pervenisset, optulit ibi pallium auro texto; et manens apud Romam duodecim diebus, omnia que fuerant antiquitus instituta ex ere in ornamentum civitatis deposuit, in tantum ut etiam basilicam beate Marie, que aliquando Pantheum vocabatur et conditum fuerat in honore omnium deorum, et iam ibi per concessionem superiorum principum locus erat omnium martirum, discoperiret tegulasque ereas exinde auferret easque simul cum aliis omnibus ornamentis Constantinopolym transmitteret.

Deinde reversus imperator Neapolym itinere terreno, perrexit civitatem Regium. Ingressusque Siciliam, per indictionem septimam habitavit in Syracusa, et tales afflictiones imposuit populo seu habitatoribus vel possessoribus Calabrie, Sicilie, Africe atque Sardinie, quales antea nunquam audite sunt, ita ut etiam uxores a maritis vel filii a parentibus separarentur. Sed et alia multa et inaudita p. 82 harum regionum populi sunt perpessi, ita ut alicui spes vite non remaneret. Nam et vasa sacrata vel cymilia sanctarum Dei ecclesiarum imperiali iussu et Grecorum avaritia sublata sunt. Mansit autem imperator in Sicilia ab indictione septima usque in duodecimam, sed tandem tantarum iniquitatum penas luit, atque dum se in balneo lavaret, a suis extinctus est.

Ma l’imperatore Costante, comprendendo di non avere concluso nulla con i Longobardi, ritorse tutte le minacce della sua crudeltà contro i suoi, cioè i Romani. Infatti, partito da Napoli, si diresse a Roma e al sesto miglio dalla città papa Vitaliano gli andò incontro con i sacerdoti e il popolo romano. L’imperatore, quando giunse alla chiesa del beato Pietro, offrì un pallio intessuto d’oro; fermatosi a Roma per 12 giorni, demolì tutte le cose in bronzo, che fin dall’antichità erano state poste come ornamento della città, al punto da scoperchiare anche la basilica della beata Maria, che un tempo si chiamava Pantheon ed era stato edificato in onore di tutti gli dei e in seguito era diventato, per concessione dei pre cedenti principi, il luogo di tutti i martiri. Fece portare via tutte le tegole di bronzo e le inviò con tutti gli altri oggetti ornamentali a Costantinopoli.

L’imperatore ritornò poi a Napoli via terra, proseguì per Reggio, arrivò in Si cilia e nella settima indizione dimorò a Siracusa. Impose al popolo, sia ai sempli ci abitanti, sia ai possidenti della Calabria, della Sicilia, dell’Africa e della Sarde gna, tante sofferenze, quali mai si erano in precedenza sentite, al punto che le mogli furono separate dai mariti e i figli dai padri. Ma molti altri e inauditi furo no i mali che quelle popolazioni dovettero sopportare, cosicché non rimase ad al cuno speranza di vita. Per ordine imperiale e per la cupidigia dei Greci furono trafugati i vasi consacrati e i tesori delle sante chiese di Dio. L’imperatore rimase in Sicilia dalla settima indizione fino alla dodicesima. Alla fine però pagò il fio di tante iniquità e, mentre faceva il bagno, fu assassinato dai suoi.

 

[I.36.] Interfecto igitur apud Syracusas Constante imperatore, Mecetius in Sicilia regnum arripuit, sed absque orientalis exercitus voluntate. Contra quem Italie milites alii per Hystriam, alii per partes Campanie, alii vero a partibus Africe et Sardinie venientes in Syracusas, eum vita privarunt. Multique ex iudicibus eius detruncati, Constantinopolym perducti sunt, cum quibus pariter et falsi imperatoris caput est deportatum.

Ucciso dunque a Siracusa l’imperatore Costante, Mecezio s’impadronì del regno in Sicilia, ma senza il consenso dell’esercito d’Oriente. Contro di lui andarono a Siracusa i soldati d’Italia, alcuni dall’Istria, altri dalla Campania, altri dal le zone dell’Africa e della Sardegna e lo uccisero. Molti dei suoi giudici, mutilati, furono condotti a Costantinopoli e con essi fu portata anche la testa del falso imperatore.

 

[I.37.] Hec audiens gens Sarracenorum, que iam Alexandriam et Egyptum pervaserat, subito cum multis navibus venientes, Siciliam invadunt, Syracusas ingrediuntur multamque stragem faciunt populorum, vix paucis evadentibus, qui per munitissima castra et iuga confugerant montium, auferentes quoque predam nimiam et omne illud quod Constans augustus a Roma abstulerat ornatum in ere et diversis speciebus; sicque Alexandriam reversi sunt.

Venuto a conoscenza di ciò, il popolo dei Saraceni, che aveva già invaso Alessandria e l’Egitto, arrivò all’improvviso con molte navi, invase la Sicilia, s’im padronì di Siracusa e fece una grande strage della popolazione. Pochi riuscirono a stento a salvarsi, chi rifugiandosi in munitissimi centri fortificati, chi sulle cime dei monti. Portarono via un immenso bottino, tra cui tutto ciò che l’imperatore Costante aveva asportato da Roma in ornamenti di bronzo e di altro materiale e così ritornarono ad Alessandria.

647

 

648 – 668. Maxim Dalmatinac akvilejski patrijarh

Dalmatinac Maxim postaje akvilejski patrijarh.

Crinuca de sngulis patriarchis nouve Aquileie, I,11
Danduli C., XII.118
Chronicon Venetum, I,84., i još xxx
Chronicon Altinate, XIV, 17
Kos, 215 pp.

[I.38.] Anno autem ab incarnatione Domini sexcentesimo quadragesimo septimo Primogenius patriarcha ex hac luce migravit, qui ecclesiam Gradensem gubernavit annos viginti, mensibus III, dies VII. Huic succesit Maximus, cuius tempore Maurus Altinensis episcopus non ferens Langobardorum insaniam, Severini pape auctoritate ad Torcellensem insulam venit ibique suam sedem corroborare et pro futuro manere decrevit. Qui Altinensem ecclesiam gubernavit annos IIII et mortuus est. Huic successit Iulianus episcopus. p. 84

Nel seicentoquarantasettesimo anno dall’incarnazione del Signore, il patriarca Primogenio migrò da questa luce, dopo avere retto la Chiesa di Grado per vent’anni, tre mesi e sette giorni. Gli succedette Massimo. In questo periodo il vescovo di Aitino Mauro, non sopportando il furore dei Longobardi, con l’assenso di papa Severino, andò nell’isola di Torcello e decise di stabilirvi la sua sede e di restarci in futuro. Morì dopo avere tenuto la Chiesa di Aitino per quattro anni. Gli succedette il vescovo Giuliano.

 

[I.39.] Igitur extincto, ut diximus, Constante augusto, punitoque qui ei successerat Mezezio tyrranno, Romanorum regnum Constantinus Constantii augusti filius suscepit regendum. Sarraceni Siciliam invadunt et preda nimia secum ablata mox Alexandriam redeunt.

Morto, come abbiamo detto, l’imperatore Costante e punito il tiranno Mecezio, che gli era succeduto, Costantino, figlio dell’imperatore Costante, assun se la guida del regno dei Romani. I Saraceni invasero la Sicilia e poi tornarono ad Alessandria portando con loro un grandissimo bottino.

 

[I.40.] Agatho papa ex rogatu Constantini, Heracli et Tyberii, principum piissimorum, misit in regiam urbem legatos suos, in quibus erat Iohannes Romane ecclesie tunc diaconus, non longe post episcopus, pro adunatione facienda sanctarum Dei ecclesiarum. Qui benignissime suscepti a reverendissimo fidei catholice defensore Constantino iussi sunt, remissis disputationibus phylosophicis, pacifico conloquio de fide vera perquirere, datis eis de bibiotheca Constantinopolitana cunctis antiquorum patrum quos petebat libellis. Adfuerunt autem et episcopi CL, presidente Georgio patriarcha regie urbis, et Antiochie Macario, et convicti sunt qui unam voluntatem et operationem astruebat in Christo, falsasse patrum catholicorum dicta perplurima. Finito autem conflictu, Georgius correptus est, Macarius vero cum suis sequacibus simul et precessoribus Cyro, Sergio, Honorio, Pyrrho, Paulo et Petro anathemizatus et in locum eius Theophanius, abbas de Sicilia, Antiochie episcopus factus. Tantaque gratia legatos catholice pacis comitata est, ut Iohannes Portuensis episcopus, qui erat unus ex ipsis, dominica octavarum pasche missas publicas in ecclesia sancte Sophye coram principe et patriarcha latine celebraret.

Su richiesta di Costantino, Eraclio e Tiberio, piissimi principi, papa Agatone mandò nella città regia degli ambasciatori, tra i quali c’era Giovanni, al lora diacono della Chiesa romana, che poco dopo divenne vescovo, per fare una riunione delle sante Chiese di Dio; a loro, ricevuti molto benevolmente dal reverendissimo Costantino, difensore della fede cattolica, fu ordinato di non fare di squisizioni filosofiche e d’indagare con una discussione pacifica sulla vera fede. Dalla biblioteca furono quindi loro consegnati tutti gli scritti degli antichi padri, che chiamano libelli. Al concilio parteciparono 150 vescovi sotto la direzione di Giorgio, patriarca della città regia, e di Macario di Antiochia e giunsero alla conclusione che chi attribuiva a Cristo una sola volontà e un solo operare aveva falsato un gran numero di detti dei padri cattolici. Terminato quindi il conflitto, Giorgio si corresse, invece Macario con i suoi seguaci e con i predecessori Ciro, Sergio, Onorio, Paolo e Pietro, fu scomunicato e al suo posto fu fatto vescovo di Antiochia Teofanio, un abate della Sicilia. E tanta grazia accompagnò gli ambasciatori della pace cattolica, che Giovanili, vescovo di Porto, il quale era uno tra quelli, celebrò in latino, nell’ottava Domenica di Pasqua, delle messe pubbli che nella chiesa di santa Sofia in presenza del principe e del patriarca.

 

[I.41.] Hec est sexta synodus universalis, Constantinopolym celebrata et greco sermone scripta, temporibus pape Agathonis, exsequente ac residente piissimo principe Constantino intra palatium suum, simulque legatos apostolice sedis et episcopis CL residentibus. Prima enim universalis synodus in Nicea congregata est contra Arrium CCCXVIII patrum, temporibus Iulii pape sub Constantino p. 86 principe. Secunda in Constantinopolym CL patrum, contra Macedonium et Eudoxium temporibus Damasi pape et Gratiani principis, quando Nectarius eidem urbi est ordinatus episcopus. Tercia in Epheso CC patrum contra Nestorium auguste urbis episcopum sub Theodosio magno principe et papa Celestino. Quarta in Calcedone patrum DCXXX sub Leone papa temporibus Marciani principis contra Euthycen nefandissimorum presulem monachorum. Quinta item in Constantinopolym temporibus Vigilii pape sub Iustiniano principe contra Theodorum et omnes hereticos. Sexta hec, de qua in presenti diximus.

Questo fu il sesto sinodo ecumenico, celebrato a Costantinopoli e con gli atti scritti in lingua greca, ai tempi di papa Agatone, convocato e presieduto dal piissimo principe Costantino dentro le mura del suo palazzo, alla presenza dei legati della sede apostolica e di 150 vescovi. Il primo sinodo ecumenico si svolse a Nicea contro Ario con 318 padri ai tempi di papa Giulio e del principe Costantino.

Il secondo a Costantinopoli, con 150 padri, contro Macedonio ed Eudossio, ai tempi di papa Damaso e del principe Graziano, quando Nectario fu ordinato vescovo della stessa città. Il terzo ad Efeso, con 200 padri, contro Nestorio, ve scovo della città imperiale, sotto il grande principe Teodosio e papa Celestino. Il quarto a Calcedonia, con 630 padri, sotto papa Leone e ai tempi del principe Marciano, contro Eutiche, capo di nefandissimi monaci. Il quinto a Costantinopoli, ai tempi di papa Vigilio e sotto il principe Giustiniano, contro Teodoro e tutti gli eretici. Il sesto fu questo del quale abbiamo ora detto.

 

[I.42.] Sancta et perpetua virgo Christi Edildruda, filia Anne regis Anglorum, et primo alteri viro permagnifico et post Hecfrido regi coniux data, postquam XII annos thorum incorrupta servavit maritalem. Post reginam, sumpto velamine sacro, virgo sanctimonialis efficitur. Nec mora etiam virginum mater et nutrix pia sanctarum, accepto in construendum monasterium loco quem Eilge vocant. Cuius merita vivacia testatur etiam mortua caro, que est post XVI annos sepulture cum veste qua involuta est incorrupta reperitur.

Eteldreda, santa e immortale vergine di Cristo, figlia di Anna, regina de bili Angli, data in moglie, prima ad un nobilissimo uomo e poi a re Ecfrido, mantenne incorrotta la sua verginità per ventidue anni. Dopo essere stata regina, prese il sacro velo e si fece monaca: diventò subito madre e pia protettrice delle sante vergini, avendo ricevuto, per fare costruire un monastero, un luogo che chia mano Ely. E dimostrato che i suoi meriti furono durevoli anche da morta, poiché lei, dopo sedici anni di sepoltura, fu trovata incorrotta, ancora con la veste con la quale era stata avvolta.

668. Umire Massimo

[I.43.] Mortuo quoque Maximo hac tempestate, qui ecclesiam Gradensem gubernavit annos XX. Huic successit Stephanus patriarcha.

Morto in quel periodo anche Massimo, il quale aveva governato la Chiesa di Grado per 20 anni, gli succedette il patriarca Stefano.

[I.44.] Circa hec tempora Lupus dux Foriulanus in Gradus insula cum equistri exercitu per strata que antiquitus per mare facta fuerat introivit, et depredata ipsa civitate, Aquilegensis ecclesie thesauros exinde auferrens reportavit.

Pressappoco in quel tempo il duca di Cividale Lupo entrò a Grado con un esercito di cavalieri per una strada, che anticamente era stata costruita attra verso il mare e, saccheggiata la città, portò via da lì i tesori della Chiesa di Aquileia.

[I.45.] Inter hec Constantinus imperator apud Constantinopolym moritur, et eius minor filius Iustinianus Romanorum regnum suscepit, cuius per decem annos p. 88 gubernacula tenuit. Hic Africam a Saracenis abstulit et cum eisdem pacem terra marique fecit. Hic Sergium pontificem, quia in erroris illius synodo, quam Constaninopolym fecerat favere et subscribere noluit, misso Zacharia, protospathario suo, iussit Constantinopolym deportari. Sed militia Ravenne vicinarumque partium iussa principis nefanda contempnens, eundem Zachariam cum contumeliis ab urbe Roma et iniuriis pepulit. Iustinianus ob culpam perfidie regni gloria privatus exul in Pontum secedit.

Nel frattempo l’imperatore Costantino morì a Costantinopoli e assunse il regno dei Romani suo figlio minore Giustiniano, il quale tenne il governo per anni. Tolse l’Africa ai Saraceni e fece la pace con loro per terra e per mare. Or dinò al suo protospatario Zaccaria di portare a Costantinopoli papa Sergio, perché non aveva voluto appoggiare e sottoscrivere le conclusioni di quel concilio eretico che l’imperatore aveva convocato a Costantinopoli. Ma l’esercito di Ravenna e dei luoghi vicini, disapprovando gli empi ordini del principe, cacciò con contumelie e ingiurie lo stesso Zaccaria dalla città di Roma. A causa della sua perfidia Giustiniano fu privato della gloria del regno e andò esule nel Ponto.

672.

[I.46.] Anno ab incarnatione Domini sexcentesimo septuagesimo secundo Stephanus patriarcha ex hac luce migravit, qui ecclesiam Gradensem rexit annos quinque. Huic successit Agathon.

Nel seicentosettanduesimo anno dall’incarnazione del Signore, migrò da questa luce il patriarca Stefano, il quale aveva retto per cinque anni la Chiesa di Grado. Gli succedette Agatone.

 

[I.47.] Contra hunc superscriptum Iustinianum Leo augustalem dignitatem arripiens, eum regno privavit; regnumque Romanorum tribus annis regens, Iustinianus exulem in Ponto servavit.

Contro il suddetto Giustiniano insorse Leonzio, che assunse la carica d’imperatore e lo privò del regno. Resse il regno dei Romani per tre anni e fece rimanere Giustiniano in esilio nel Ponto.

 

[I.48.] Rursumque Tyberius contra hunc Leonem insurgens, regnum eius invasit eumque toto quo ipse regnavit tempore in eadem civitate in custodia tenuit.

A sua volta Tiberio si ribellò contro questo Leonzio, invase il suo regno c, per tutto il tempo in cui governò, lo tenne in carcere nella stessa città.

 

[I.49.] At vero Iustinianus, qui amisso principatu in Ponto exulabat, auxilio Terebelli Vulgarum regis regnum rursus recipiens, eos qui se expulerant patricios occidit. Leonem quoque et Tyberium, qui locum eius usurpaverant, cepit et in medio circo coram omni populo iugulari fecit. Gallicinum vero patriarcham Constantinopolytanum erutis oculis Romam misit Cyrumque abbatem, qui eum in Ponto exulem aluerat, episcopum in loco Gallicini constituit. Hoc Constantinum p. 90 papam ad se venire iubens, honorifice suscepit ac remisit; quem prostratus in terra pro suis peccatis intercedere rogans, cuncta eius ecclesie privilegia renovavit. Qui cum exercitum in Ponto mitteret ad comprehendendum Phylippicum, quem ibi religaverat, multum eum eisdem venerabilis papa prohibuit, ne hoc facere deberet, sed tamen inhibere non potuit.

Ma Giustiniano, il quale, perso il principato, era andato in esilio nel Ponto, riconquistò nuovamente il regno con l’aiuto del re dei Bulgari Terebello e uccise quei patrizi che l’avevano espulso. Prese anche Leonzio e Tiberio, i quali avevano usurpato il suo posto e fece tagliare loro la gola nel circo davanti a tutto il popolo. Strappati gli occhi al patriarca di Costantinopoli Callinico, lo mandò a Roma e nominò al posto di Callinico l’abate Ciro, che l’aveva aiutato mentre era esule nel Ponto. Ordinò a papa Costantino di recarsi da lui, l’accolse onore volmente e, prostratosi a terra, gli chiese d’intercedere per i suoi peccati, gli ri confermò tutti i privilegi della sua Chiesa e lo rimandò indietro. Avendo inviato un esercito nel Ponto per impadronirsi di Filippico, che aveva relegato lì, quel venerabile papa gli proibì con forza di fare ciò, tuttavia non potè impedirlo.

 

[I.50.] Conversus omnis exercitus ad partem Phylippi, fecit eum ibidem imperatorem, reversusque cum eo ad Constantinopolym pugnavit contra Iustinianum ad duodecimum ab urbe miliarium et victo atque occiso Iustiniano, regnum suscepit Phylippicus.

Tutto l’esercito passò dalla parte di Filippico, lo elesse imperatore e, ritor nato con lui a Costantinopoli, combattè contro Giustiniano a dodici miglia dalla città. Filippico, vinto ed ucciso Giustiniano, assunse il regno.

 

[I.51.] Hoc quoque tempore mortuo Agathone patriarcha, qui ecclesiam Gradensem rexerat annos decem, huic successit Christoforus. Circa hec tempora Iulianus Altinensis episcopus mortuus est, qui ecclesiam rexerat annos quadraginta et octo. Huic successit Deusdedi episcopus, qui sancte Dei genitricis ecclesiam devotissime componere variisque marmoribus condecorare perfecerat.

Morto in quel periodo anche il patriarca Agatone, il quale aveva retto la Chiesa di Grado per dieci anni, gli succedette Cristoforo. Pressappoco in quel tempo morì il vescovo di Aitino Giuliano, dopo avere governato la Chiesa per quarantotto anni. Gli succedette il vescovo Teodato, il quale, con grandissima devozione, fece edificare ed ornare con marmi di vario tipo la chiesa della santa madre di Dio.

 

[I.52.] At vero Phylippicus, qui et Bardanis dictus est, postquam imperiali dignitate confirmatus est, Cyrum, de quo dixeramus, de pontificatu eiecto, ad gubernandum monasterium suum Pontum redire precepit. Hic Phylippicus Constantino pape litteras pravi dogmatis direxit, quas ille cum apostolice sedis concilio respuit; et huius rei causa fecit picturas in porticu Sancti Petri, qui gestas sex sanctarum synodorum universalium retinent. Nam et huiusmodi picturas, cum haberentur in urbe regia, Phyilippicus iusserat auferri. Statuit populus Romanus nec heretici imperatoris nomen aut chartas aut figuram solidis susciperent. Unde nec eius effigies in ecclesia introducta est, nec nomen ad missarum sollempnia prolatum. p. 92 Hic cum annum unum et sex mensibus regnum gessisset, contra eum Anastasius, qui et Artemius dictus est, insurgens eum regnum expulit oculisque privavit, nec tamen occidit. Hic Anastasius litteras Constantino pape Romam per Scolasticum patricium et exarcum Italie direxit, quibus se fautorem catholice fidei et sancti sexti concilii predicatorem esse declaravit.

Filippico, il quale fu chiamato anche Bardane, dopo che fu confermato nel la carica d’imperatore, cacciò dal patriarcato quel Ciro del quale abbiamo detto e gli ordinò di tornare nel Ponto a reggere il suo monastero. Questo Filippico in viò a papa Costantino delle lettere il cui contenuto era eretico, che quello respinse con un concilio della sede apostolica e per questo motivo fece dipingere nel portico di S. Pietro ciò che i sei santi sinodi universali avevano stabilito. In fatti Filippico, avendo nella città regia delle pitture analoghe, aveva ordinato di toglierle. Il popolo romano stabilì di non usare il nome dell’imperatore eretico, né i suoi documenti, né la sua immagine sulle monete e perciò la sua effigie non fu più introdotta in chiesa e il suo nome non fu più menzionato nella solennità della messa.

Dopo che ebbe retto il regno per un anno e sei mesi, insorse contro di lui Anastasio, chiamato anche Artemio, il quale lo cacciò dal regno e gli tolse gli oc chi, però non lo uccise. Questo Anastasio inviò a papa Costantino a Roma una lettera mediante il patrizio ed esarca d’Italia Scolastico con la quale si dichiarò fautore della fede cattolica e sostenitore del santo sesto concilio.

 

 

 

Liber II,

 

 

[II.1.] Igitur dum apud eandem provintiam populorum multitudine permanerent, tribunis tantummodo maluerunt subesse. Unde factum est quo spatio centum quinquaginta annorum unoquoque anno ad huius officii fastigium sublimabant qui illorum causas examinis censura experiri satagerent. Et quoniam omnino patrios fines dolebant a barbaris possidere, maxima inter utrasque partes iurgia versabatur ita ut inter se vicissim molestias et depopulationes conferre decertarent.

Una moltitudine di popoli si stabilì quindi in questa provincia e preferì essere sottoposta soltanto ai tribuni. Perciò avvenne che, per la durata di cento cinquant’anni, innalzarono ogni anno alla sommità di questa carica quelli che si preoccupavano di esaminare attentamente le loro cause. E, poiché si lamentava no che i patri territori erano completamente occupati dai barbari, fra entrambe le parti si crearono dei grandissimi dissidi tanto da combattere tra di loro arre candosi reciprocamente pene e devastazioni.

 

[II.2.] Temporibus nempe imperatoris Anastasii et Liuprandi Langobardorum regis, omnes Venetici, una cum patriarcha et episcopis convenientes, communi consilio determinaverunt quod dehinc honorabilius esse sub ducibus quam sub tribunis manere. Cumque diu pertractarent quem illorum ad hanc dignitatem proveherent, tandem invenerunt peritissimum et illustrem virum, Paulitionem nomine, cui iusiurandi fidem dantes, eum apud Eraclianam civitatem ducem constituerunt. Qui tante fuerat temperantie ut equo moderamine suos diiudicaret. Cum Liuprando vero rege inconvulse pacis vinculum confirmavit; apud quem pacti statuta, que nunc inter Veneticorum et Longobardorum populum manent, impetravit. Fines etiam Civitatis nove, que actenus a Veneticis possidentur, iste cum eodem rege instituit, id est a Plave maiore, secundum quod designata loca discernuntur, usque in Plavisellam.

Anastasios II (713–15)

Liutprand (712–744)

Pauluccio (697-717)

 

Ai tempi dell’imperatore Anastasio e del re dei Longobardi Liutprando, tutti i Venetici, riunitisi insieme al patriarca ed i vescovi, stabilirono per unanime decisione che da quel momento in poi sarebbe stato più onorevole essere sottoposti ai duchi che ai tribuni. Dopo avere discusso a lungo a proposito di chi tra loro avrebbe potuto essere innalzato a questa carica, trovarono un uomo espertissimo e illustre di nome Paulicio, al quale promisero fedeltà e lo fecero duca presso la città di Eracliana. Fu di così grande temperanza che giudicò con equità i suoi. Strinse un vincolo di duratura pace con re Liutprando ed ottenne da lui le clausole del patto che ancora oggi sussistono tra il popolo dei Venetici e quello dei Longobardi. Col medesimo re stabilì qual era il territorio di Cittanova, che fino ad ora è stato posseduto dai Venetici, ossia, secondo ciò che i luoghi assegnati indicano, dal Piave maggiore alla Piavesella.

 

[II.3.] Anno incarnationis Domini DCCXVII Christoforus patriarcha ex hac luce migravit. Huic successit Donatus. Circa hec tempora Deusdedi Torcellensis episcopus, qui ecclesiam rexerat annos XX et IIII, ex hac luce migravit; cui successit Honoratus episcopus.

Nell’anno 717 dall’incarnazione del Signore, il patriarca Cristoforo migrò da questa luce. Gli succedette Donato. Pressappoco in quei tempi Deodato, vescovo di Torcello, che aveva retto la Chiesa per 20 anni e 4 mesi, migrò da questa luce. Gli succedette il vescovo Onorato

 

[II.4.] Theodosius anno I. Hic electus est imperatorem, Anastasium apud Niceam gravi prelio vicit datoque sibi sacramento clericum fieri ac presbiterum fecit p. 96 ordinari. Ipse vero ut regnum accepit, cum esset catholicus, mox in regia urbe ymaginem illam venerandam, in qua sancte sex synodus erat depicta et a Phylippico fuerat deiecta, pristino in loco erexit.

Theodosios III (715–17)

Teodosio governò per un anno. Questi, eletto imperatore, sconfisse Anastasio presso Nicea con una dura battaglia e, fattasi giurare fedeltà, lo fece fare chierico ed ordinare presbitero. Come assunse il regno, essendo cattolico, fece immediatamente porre nel precedente luogo quella venerabile immagine nella quale erano dipinti i sei santi sinodi e che era stata rimossa da Filippico.

 

[II.5.] Tyberis fluvius alveum suum egressus multa Romane fecit exitia civitati, ita ut in via Lata ad unam et semis staturam excrescerat atque a porta Sancti Petri usque ad pontem Molvium aque se descendentes coniungerent. Mansit autem diebus septem, donec agentibus letanias crebras civibus octavum demum diem revertit.

Il fiume Tevere, uscito dal suo alveo, provocò numerosi danni alla città di Roma, al punto che nella via Lata l’acqua giunse fino ad una volta e mezza la statura di un uomo e le acque arrivarono a congiungersi dalla porta di San Pietro lino al ponte Milvio. Il fiume rimase così per sette giorni, quindi, solamente al l’ottavo giorno, grazie alle numerose preghiere dei cittadini, si ritirò.

 

[II.6.] His temporibus multi Anglorum gentes, nobiles et ignobiles, viri et femine, duces et privati, divinis amoris instincta de Britania Romam venire consueverant. Inter quos etiam reverentissimus abba meus Ceolfridus annos natus LXXIIII, cum esset presbiter annis quadraginta septem, abbas autem annis XXXV, ubi Lingonas pervenit, ibi defunctus atque in ecclesia beatorum geminorum martirum sepultus est. Qui inter alia donaria, que adferre disposuerat, misit ecclesie sancti Petri Pandectem a beato Ieronimo in latinum ex hebreo vel greco fonte translatum.

 

In quei tempi molti dei popoli degli Angli, nobili e non, uomini e donne, duchi e privati, ispirati dall’amore divino, instaurarono la consuetudine di venire a Roma dalla Britannia. Fra di loro c’era anche il mio reverendissimo abate Ceolfrido, il quale aveva 74 anni, era presbitero da quarantasette anni e infine abate da 35 anni; arrivò a Langres, dove morì e fu sepolto nella chiesa dei beati gemelli martiri. Fra gli altri doni che aveva deciso di portare, mandò alla chiesa di s. Pietro la Pandette, tradotta dal beato Gerolamo da una fonte ebraica e da una greca.

 

[II.7.] Eodem tempore mortuo Honorato episcopo, qui Altinensem ecclesiam rexerat annos VII, Vitalis ad regendam suscepit ecclesiam.

 

Nello stesso periodo, poiché era morto il vescovo Onorato, il quale aveva retto la Chiesa di Aitino per 7 anni, Vitale assunse il compito di reggere la Chiesa.

 

[II.8.] Leo annis VIIII. Saraceni cum immensu exercitu Constantinopolym venientes, triennio civitatem obsident, donec civibus multa instantia ad Deum clamantibus, plurimi eorum fame, frigore, pestilentia perirent ac sic pertesi obsidionis absederent. Qui inde regressi Vulgarorum gentem, que est super Danubium, bello adgrediuntur, et ab hac quoque victi refugiunt, ac naves repetunt suas. Quibus cum altum peterent, ingruente subita tempestate, plurimi etiam mersis, sive confractis per littora navibus, sunt necati. p. 98

Leo III (717–41)

 

Leone governò per 9 anni. I Saraceni andarono a Costantinopoli con un esercito immenso e assediarono la città per tre anni. Infine, grazie alle numerose preghiere rivolte a Dio dai cittadini, moltissimi di loro morirono per la fame, il Ireddo, la pestilenza e così, stanchi dell’assedio, si ritirarono. Partiti da là, assalirono il popolo dei Bulgari, che si trova al di là del Danubio; battuti anche da questi, fuggirono e raggiunsero le loro navi. Mentre con esse prendevano il largo, scoppiò improvvisamente una tempesta e molti di loro morirono o sommersi dalle acque o per il naufragio delle navi sulla costa.

 

[II.9.] Liudprandus audiens quod Sarraceni depopulata Sardinia etiam loca fedarent illa, ubi ossa sancti Augustini episcopi propter vastationem barbarorum olim translata et honorifice fuerant condita, misit et dato magno pretio accepit et transtulit ea in Ticinis ibique cum debito tanto patri honore recondidit.

 

Liutprando, saputo che i Saraceni, saccheggiando la Sardegna, avevano pròfanato anche quei luoghi, dove un tempo, a causa delle devastazioni dei barbari, erano state trasportate e sepolte con tutti gli onori le ossa di sant’Agostino vescovo, mandò a prenderle e, pagata una grossa somma, le ottenne. Le fece tra sportare a Pavia, dove le ripose con l’onore dovuto ad un così grande padre.

727

[II.10.] Anno ab incarnatione Domini DCCXXVII, mortuo Paulitione duce apud Civitatem novam, qui ducavit annis XX, mensibus VI, cui successit Marcellus dux. Eo quoque tempore Leo imperator migravit a seculo; cui successerat Constantinus. Circa hec tempora Donatus patriarcha ex hac luce migravit, qui ecclesiam Gradensem rexit annis VII. Huic successit Antoninus patriarcha.

Constantine V (741–75)

Leo IV (775–80)

Morto a Cittanova, nell’anno 727 dall’incarnazione del Signore, il duca Paulicio , il quale aveva governato il ducato per 20 anni e 6 mesi, gli succedette il duca Marcello.

In quel tempo lasciò il mondo anche l’imperatore Leone; gli succedette Costantino.

Circa in quei tempi migrò da questa luce il patriarca Donato, il quale aveva retto la Chiesa di Grado per 7 anni. Gli succedette il patriarca Antonino.

 

[II.11.] Eodem quoque tempore prelibato Marcello duce mortuo, qui apud Civitatem novam Venecie ducatum annis decem et octo et diebus viginti gubernaverat, cui successit Ursus dux, qui etiam in eadem civitate sepedictum ducatum rexerat annis XI et mensibus V. Unde postmodum Venetici illum acri livore interimentes, quinque annorum spatio magistris militum tantummodo subditi manere voluerunt. Primus quorum nomine Leo dicebatur, cuius potestas super eosdem fuit anno I. Deinde secundus illorum nominabatur Felix, cognomento Cornicula, qui similiter illos unius anni spatio rexerat. Exinde tercius magister militum vocitabatur Deusdedi, filius sepedicti Ursonis interfecti ducis, qui etiam unius anni spatio illius potestatis fuerat. Postmodum quartus ex is habebatur Iubianus nomine, ypatus; eiusdem honoris unius anni similiter possessor fuerat.

Marcello (717-726)

Orso (726-737)

Morto in quel medesimo tempo anche il suddetto duca Marcello, che aveva governato il ducato presso Cittanova per diciotto anni e venti giorni, gli succedette il duca Orso , il quale resse il suddetto ducato nella medesima città per 11 anni e 5 mesi, dopodiché i Venetici lo uccisero con acre livore e, per un periodo di cinque anni, vollero restare soggetti solamente ai magistri militum. Il primo di loro si chiamava Leone e la sua potestà su di loro fu di un anno. Il se condo di loro si chiamava Felice, di cognome Cornicola , che ugualmente li go vernò per un anno. Il terzo magister militum si chiamava Deusdedit, figlio del già citato Orso, il duca ucciso, e anche la sua potestà fu per un periodo di un anno . Dopodiché il quarto di loro fu l’ipato  di nome Iubiano; similmente possedette quella stessa carica per un anno.

 

[II.12.] Cuius quoque diebus exarchus, Ravenne primas, Venetiam veniens, nimiumque Veneticos postulans quatenus propriam urbem, quam Ildebrandus, nepos Liubrandi regis, et Paradeus, Vicentinus dux, captam habuerant, tueri atque defendere eorum auxiliis potuisset. Cuius Venetici faventes petitioni, navali cum exercitu prelibatam Ravennam ad urbem properantes, unus illorum, Ildebrandus p. 100 scilicet, vivus ab eis captus est, alter vero, qui dicebatur Paradeus, acriter dimicando occubuerat, atque huiusmodi exarcho prelibato primati urbs decenter est restituta.

Ai suoi tempi l’esarca, supremo capo di Ravenna, venne nella Venezia, chiedendo aiuto ai Venetici per proteggere e difendere con il loro aiuto la sua città, che il nipote di re Liutprando Ildeprando e il duca di Vicenza Peredeo avevano preso. I Venetici accolsero la sua richiesta e si diressero con una flotta verso la suddetta città di Ravenna. Uno di loro, nientemeno che Ildeprando, fu catturato vivo da loro, l’altro invece, che si chiamava Peredeo, morì combattendo accanitamente e in tale modo la città fu dignitosamente restituita a sua eccellenza l’esarca.

 

[II.13.] Ob quam rem Gregorius quoque, apostolicus urbis Rome, tota aviditate sepedicte urbi subveniendo, propriam epistolam, que inferius legitur, Antonino Gradensi patriarcha miserat, ut Veneticos amabili obsecratione inlicere deberet ad eandem defendendam urbem venirent. «Dilectissimo fratri Antonino Gregorius. Quia peccato faciente Ravenantium civitas, qui caput erat omnium, ab nec dicenda gente Longobardorum capta est et filius noster eximius domnus exarchus apud Venecias, ut cognovimus, moratur, debeat tua fraterna sanctitas ei aderere et cum eo nostra vice pariter decertare, ut ad pristinum statum sancte rei publice et imperiali servicio dominorum filiorumque nostrorum Leonis et Constantini, magnorum imperatorum, ipsa revocetur Ravenantium civitas, ut zelo et amore sancte fidei nostre in statu rei publice et imperiali servicio firmi persistere Domino quooperante valeamus. Deus te incolomem custodiat, dilectissime frater».

papa: Gregorius II (715.05.19.-731.02.11.)

papa: Gregorius III (731.04.18.-741.11.28.)

 

Grado: Antoninus (725–747)

Per lo stesso motivo, anche Gregorio, papa della città di Roma, soccorrendo la suddetta città da una così grande avidità, inviò al patriarca di Grado Antonino una lettera, la quale si può leggere qui sotto, affinché inducesse con un’amabile supplica i Venetici ad andare a difendere quella città.

«Gregorio al dilettissimo fratello Antonino. Poiché, a causa dei nostri peccati, la città dei Ravennati, che era la capitale di tutti, è stata conquistata dall’innominabile popolo dei Longobardi e sua signoria l’esarca, nostro figlio esimio, dimora, come siamo venuti a sapere, nelle Venezie, debba la tua fraterna santità aiutarlo e parimenti lottare con lui in nostra vece, affinché la medesima città dei Ravennati sia riportata alla precedente condizione di santa res publica e al servizio imperiale dei nostri signori e figli Leone e Costantino, grandi imperatori, e affinché con lo zelo e l’amore della nostra santa fede e con l’aiuto di Dio possiamo persistere saldi nel mantenimento della res publica e del servizio imperiale. Che Dio ti mantenga sano, o dilettissimo fratello».

 

[II.14.] His prelibatis post decessum predictorum quatuor militum magistrorum, quintus eiusdem prefecture ordinatur, qui Iohannes Fabriacus vocabatur; cuius simili modo, ut alii, principatus unius anni spatio manserat, ipsiusque etiam a Veneticis oculi avulsi sunt.

Accadute queste cose, dopo i quattro predetti magistri militum, un quinto, che si chiamava Giovanni Fabriaco, fu ordinato alla stessa prefettura; allo stesso modo degli altri, il suo governo fu per il periodo di un anno e pure i suoi occhi furono strappati dai Venetici.

725

[II.15.] His quoque temporibus Antoninus Gradensis patriarcha a presenti luce migraverat; cuius regimen annis XXII et mensibus X insuper et diebus XX fuerat. Hisdem etiam diebus Foriulensis ecclesia a Sereno presule regebatur, qui nullius iustitie expertus, sed usurpationis causa regia potestate ab apostolica sede pallium primus tantummodo acquisivit, ac huiusmodi epistolam a Gregorio antistite Romano accepisse dinoscitur. «Tanto munere quis ditatur quantum in sublimitate positus de se ex mandato p. 102 domini Redemptoris humiliter sentit. Etenim pastoralis dignitas singulariter ex humilitate ornatur, spernendum quippe apostolica lectio arguit elatos. Et si accepisti, quid gloriaris quasi si non acceperis? Nam dum ad cumulum tui honoris, precibus eximii filii nostri regis flexi, plurimum etiam pro rectitudine fidei, quam te tuamque ecclesiam tenere et amplectere cognovimus, provocati, pallium tibi direximus interdicentes et inter cetera ne unquam aliena iura invaderes, aut temeritatis ausu usurpares iurisdictionem cuiusquam, sed in his esses contentus, que usque actenus possedisti. Nunc vero, ut cognovimus, Gradensis presulis niteris pervadere iura atque ex his que possedit nunc usque usurpare. Ne ergo in quodam existas temerator, ex apostolica auctoritate precipimus, nec ullo modo terminos excedas ad eum possessos, sed solum sufficiat in his que modo usque possedisti, nec amplius quam in finibus procul dubio gentis Langobardorum existentibus gressum tendere presummas, ut non iniuste suscepisse gratiam collata pallii ex presumptione ostendas et inde apostolici vigore concilii, si inobediens fueris comprobatus multum et indignus iudiceris».

 

Grado: Donatus (717–725)

Grado: Antoninus (725–747)

 

In quei tempi anche il patriarca di Grado Antonino migrò dalla presente luce; era rimasto in carica per 22 anni, 10 mesi e 20 giorni. Nei medesimi giorni la Chiesa di Cividale era retta dal presule Sereno, il quale, privo di ogni senso di giustizia, ma spinto da volontà di usurpazione, per primo acquisì il pallio dalla sede apostolica solamente per intervento regio. Si sa che ricevette da Gregorio, pontefice romano, la seguente lettera.

«Chi viene arricchito da un così grande dono, quale è quello di essere posto in un’alta carica per volontà di Dio Redentore, si deve comportare umilmente. Infatti la dignità pastorale si distingue particolarmente per l’umiltà. Anche l’insegnamento apostolico afferma che si deve disprezzare chi si esalta: “Se l’hai ricevuto, perché ti glori come se tu non l’avessi ricevuto?”. Infatti per accrescere il tuo onore, mi sono piegato alle preghiere del re, nostro esimio figlio, e anche in premio della retta fede, che sappiamo essere osservata da te e dalla tua Chiesa, ti abbiamo mandato pallio, ma proibendoti nel contempo, fra le altre cose, di invadere i diritti altrui, o di usurpare, spinto da temerarietà, la giurisdizione altrui, ma di accontentarti di ciò che fino ad ora hai avuto. Ora, invece, come siamo venuti a sapere, cerchi di invadere i diritti del presule di Grado e di usurpare ciò che finora possedeva. Perciò, affinché tu non divenga un violatore, ti ordiniamo, con autorità apostolica, di non entrare in alcun modo nei territori da lui posseduti, ma di accontentarti di possedere ciò che finora hai posseduto. E non pretendere di oltrepassare quei confini che sono chiaramente delimitati per  popolo dei Longobardi, per non dover dimostrare, con la tua presunzione, di aver ottenuto ingiustamente il dono del pallio e quindi, se ti dimostrerai spesso disobbediente, sarai giudicato indegno da un concilio apostolico».

 

[II.16.] Eodem etiam tempore Emilianus patriarcha, qui Gradensem ecclesiam annis VIII et dies V gubernaverat, in pace vitam finivit; cui deinde Vitalianus in eadem successerat sede. His quoque temporibus prelibatus Vitalis, qui Altinensem annis VIIII et mensibus VI ecclesiam rexerat, ab hac luce subtractus est; Severinus postmodum, vite eius adsecutor, in eadem fuerat dignitate ordinatus.

Grado: Emilianus (747–755)

Grado: Vitalianus (755–767)

 

 

In quel medesimo tempo, fini in pace la sua vita anche il patriarca Emiliano, il quale aveva governato la Chiesa di Grado per 8 anni e 5 giorni. Quindi gli succedette nella stessa sede Vitaliano.

In quei tempi fu sottratto da questa luce pure il sopraccitato Vitale, il quale aveva retto la Chiesa di Aitino per 9 anni e 6 mesi. Dopodiché suo assistente Severino fu ordinato alla stessa dignità.

 

[II.17.] Eisdem etiam diebus Venetici, magistrorum militum prelibate prefecture dignitatem abominantes, rursum, ut quondam, ducem, videlicet Deusdedem, sepedicti Ursonis ypati filium, in Metamaucense insula sibi crearunt; cuius regimen extitit spatio annis XIII. Ipse quoque post hec, cum decoris et honestatis gratia castrum, quod Brundulus dicitur, non eo loco in quo nunc situm videtur, sed ultra presentem ripam fluminis condere voluit et illic a quodam infideli, Galla nomine, eius avulsi sunt oculi ipsiusque ducatum auferens possessorque eius unius anni spatio fuerat. Super quem deinde Venetici irruentes unaque conspirantes voluntate, oculos similiter illius eruerunt. p. 104

 

Paolo (esarca) (726-727)

Eutichio (esarca) (728-751)

Teodato, Diodato, Deodato, Deusdedit (742-755)

 

Nei medesimi giorni, i Venetici, detestando la carica della suddetta prefettura dei magistri militum, nominarono nuovamente, come un tempo, nell’isola di Metamauco, un duca, cioè Deusdedit, figlio del già nominato ipato Orso; il suo governo durò 13 anni. Dopo di ciò, volle fare costruire, per decoro e dignità, il centro fortificato, chiamato Brondolo, non in quel luogo dove si trova ora, ma al di là dell’attuale riva del fiume. Gli furono strappati gli occhi da un traditore, di nome Galla, il quale s’impadronì del ducato e ne fu possessore per il periodo di un anno. Quindi i Venetici, tutti insieme, cospirarono contro di lui, lo assalirono e, allo stesso modo, gli tolsero gli occhi.

DEODATO. - Nacque in data imprecisata da una famiglia tribunizia veneziana di Cittanova, figlio di quell'Orso che fu elevato doge dai Veneziani nel 726, per essere ucciso nel 737, durante una rivolta nobiliare.

 

Il cammino politico di Orso prefigura già quello di suo figlio Deodato. Orso giunse al potere quando l'Italia bizantina, sotto la guida del papa, si sollevò contro la politica iconoclasta dell'imperatore Leone III. Egli era il candidato delle truppe del ducato schierate contro il governo centrale. In un secondo tempo Orso si riconciliò però con Bisanzio, come prova il titolo di ypatus che egli recava alla sua morte, un titolo che la corte imperiale usava attribuire come particolare onorificenza ai governatori delle province. Non si sa quale partito abbia ucciso Orso. Comunque l'esarca di Ravenna dopo la sua morte non nominò un nuovo dux, ma un magister militum, carica della durata di un solo anno e non a vita come quella del doge. I primi due titolari di questa carica, anziché appartenere alle famiglie tribunizie veneziane, furono forestieri: evidentemente l'esarca temeva la scarsa fedeltà dell'aristocrazia locale.

 

Sorprende perciò che il terzo magister militum di Venezia fosse proprio D., figlio del doge assassinato. Forse allora D. appoggiava il governo centrale e riscuoteva quindi la fiducia dell'esarca; o forse la sua nomina era un tentativo di procurarsi il sostegno della nobiltà veneziana, in un momento in cui i Longobardi minacciavano la città di Ravenna. Pare infatti che in questa difficile situazione l'esarca potesse fare affidamento sull'aristocrazia militare di Venezia. L'incarico di D. giunse a scadenza prima che gli eventi precipitassero. Sotto il suo successore (di nuovo un forestiero) i Longobardi conquistarono Ravenna. L'esarca fuggì a Venezia, ma poté tornare nella sua città grazie all'aiuto del magister militum.

 

Due anni dopo la fine del suo governo, D. cambiò ancora una volta fronte, guidando la congiura che avrebbe rovesciato l'ultimo magister militum, Giovanni Fabriciaco. Sostenuto dalla nobiltà locale, assunse il titolo di dux. Cadevano così gli ultimi rappresentanti del governo bizantino a Venezia.

 

Come per tanti altri episodi della storia più antica di Venezia, anche a proposito di questo sono state avanzate molte ipotesi. Si è creduto di scorgere una divisione dell'aristocrazia in due partiti: quello di Cittanova, comprendente i proprietari terrien, e quello di Malamocco, formato dalla popolazione marinara. Le forti divisioni all'interno dell'aristocrazia emergono chiaramente dalle fonti più antiche; ma tali divisioni non sono sufficientemente definibili e riconoscibili. Sembra che le famiglie aristocratiche cambiassero spesso partito. Orso e suo figlio D. esemplificano nel modo migliore questa politica, pronti com'erano ad allearsi ora con l'esarca, rappresentante del governo imperiale, ora con i casati locali.

 

Quanto sia azzardato vedere un contrasto tra le famiglie dominanti di Malamocco e di Cittanova, lo dimostra proprio l'ascesa al potere di Deodato. Pur essendo di Cittanova, egli fu proclamato doge a Malamocco, come vuole una notizia abbastanza credibile. In ogni caso, egli rinunciò a trasferire la sede del governo di nuovo a Cittanova. Probabilmente, glielo sconsigliavano anche ragioni di sicurezza: a Malamocco il governo di Venezia era più protetto da eventuali offensive longobarde, mentre Cittanova era più esposta ad attacchi che partivano dalla terraferma. Inoltre, Malamocco era il porto militare di Venezia e garantiva un più facile contatto con l'amministrazione centrale di Bisanzio. Come avrebbero mostrato i successivi eventi, D. non considerava la possibilità di un distacco di Venezia da Bisanzio.

 

Durante i tredici anni del suo governo che' coincisero con il crollo del dominio bizantino nell'Italia settentrionale ad opera dei Longobardi, D. sembra esser rimasto fedele all'esarca. In questo periodo anche il ducato di Venezia avvertì la minaccia longobarda e dovette pertanto sembrare prudente appoggiarne la lotta. Le fonti più antiche non danno molte informazioni sugli anni turbinosi del governo di D., ma la corte bizantina dovette apprezzare la sua azione in favore dell'esarcato se gli conferì, come già a suo padre Orso, il titolo onorifico di ypatus. Tuttavia, neanche D. poté fermare i Longobardi. Alla fine del suo governo l'esarcato di Ravenna non esisteva più; Venezia era l'ultimo residuo del dominio bizantino nell'Italia settentrionale. Ma anche la sovranità imperiale sul ducato era più teorica che effettiva. I successori di D. provenivano tutti dalle famiglie locali.

 

I cronisti veneziani ricordano come principale evento del governo di D. la fondazione di Brondolo sul Brenta. Divenuta più tardi famosa soprattutto per il suo monastero, Brondolo nacque per ragioni puramente militari. Posta alle foci del Brenta, serviva a proteggere dalla minaccia longobarda la via per Chioggia e per le dune dei lidi. Questa via era l'unica che permettesse di raggiungere dalla terraferma Malamocco, sede del governo veneziano. Ciò conferma come durante il governo di D. la questione longobarda abbia dominato l'attenzione. Anche dopo la definitiva caduta di Ravenna (751) il doge cercò di riunire politicamente le ultime forze filobizantine in Italia. Nel 754 egli stipulò un'alleanza con il papa, con chiara funzione antilongobarda, espressione dei legami che ancora univano gli ex sudditi di Costantinopoli.

 

Nell'anno 755 una rivolta nobiliare pose fine al governo di Deodato. La sommossa era guidata da un tribuno che Giovanni Diacono chiama Galla. D. fu destituito e accecato. Il potere di Galla Gaulo non sarebbe durato più di un anno, ma le cronache non dicono per quanto tempo D. sia sopravvissuto alla sua caduta.

 

Fonti e Bibl.: La cronaca veneziana del diacono Giovanni..., a cura di G. Monticolo, in Cronache veneziane antichissime, I, Roma 1890, in Fonti per la storia d'Italia, IX, pp. 95, 97 s.; Origo civitatum Italiae seu Venetiarum, a cura di R. Cessi, Roma 1933, ibid., LXXIII, pp. 28 s., 115 s.; H. Kretschmayr, Geschichte von Venedig, I, Gotha 1905, pp. 49 s., 417, 420;R. Cessi, Venezia ducale, I, Duca e popolo, Venezia 1963, pp. 104, 106, 109, 112 s.; A. Carile-G. Fedalto, Le origini di Venezia, Bologna 1978, pp. 203, 223 s., 229, 342, 382.

 

[II.18.] Loco cuius Dominicum, cognomento Monegarium Metamaucensem, ducem sibi fecerunt et, ut mos vulgi est, qui nunquam in preposita voluntate persistens, sed quandam superstitiosa stultitia alias atque alias adinventiones excogitans, primo illius ducati anno tribunos duos, qui sub ducali decretu consisterent, sibi preposuerunt. Quod etiam per singulos annos prenominati ducis vite facere conati sunt. Deinde prefati Venetici, facta conspiratione, eiusdem Dominici ducis oculos evellerunt, fueruntque anni ducatus illius numero octo.

Domenico Monegario (756-764)

Al suo posto fecero duca il Metamaucense Domenico, di cognome Monegario, e, come è costume del volgo, che non persiste mai nel proposito preso, ina per una stupidità superstiziosa escogita sempre nuove invenzioni, nel primo unno del suo ducato, misero al loro comando due tribuni, i quali erano agli ordini del duca. Cercarono di fare ciò per ogni anno della vita del predetto duca. Infine, i suddetti Venetici, ordita una congiura, tolsero gli occhi al duca Domenico. Gli anni del suo ducato furono otto.

u Metamaucu se okupljaju i biraju

Mauricija iz Erakleie, vlada 31 godinu

formira biskupiju Olivolo u 11 godini vladavine

2 godine vlada sa sinom Giovannijem

823 godine Giovani postaje dux

[II.19.] Post dicessum cuius omnis Veneticorum frequentia simul collecta quendam civem Heraclianae civitatis, Mauricium nomine, peritissimum seculari studio, ducatus honore apud Metamaucensem insulam sublimavit. Qui dum sapienter et honorifice Veneticorum causam in omnibus tractaret, undecimo sui ducatus anno apud Olivolensem insulam apostolica auctoritate novum episcopatum fore decrevit, in quo quendam clericum, Obelliebatum nomine, episcopum ordinavit. Dehinc, cum triginta et uno anno ducatus dignitatem gubernaret, iam effectus senex, populo interpellante, Iohannem suum filium honoris sui habere consortem complacuit; duobus postmodum annis cum sobole extitit et sic ultimum in pace finivit diem. Praeterea cum essent anni a Domini incarnacione octigenti viginti tres, Iohannes, Mauricii antedicti filius, honoris fastigium apud eandem insulam adorsus est gubernare; quem neque scripto neque relatione experti sumus suae patriae commoda bene tractasse. Extitit quidem sibi filius, Mauricius nomine, cui octavo decimo anno sui ducatus eiusdem dignitatis societatem concessit. Temporibus quorum apud Veneciam adeo excrevit mare, ut omnes insulas ultra modum cooperiret.

729. Maurizio

papa: Leone III (750 –12 giugno 816)

Patriarcha di Grado: Giovanni (766 – Grado, 802) filo franco

 

7. Maurizio Galbaio (764-787) autonomista

8. Giovanni Galbaio (787-804)

 

Dopo la sua deposizione, i Venetici, riunitisi tutti nell’isola di Metamauco, innalzarono alla carica ducale un cittadino della città di Eracliana di nome Maurizio, assai esperto nell’arte di governo. Egli usò il potere giudiziario sapientemente e onorevolmente nei confronti di tutti i Venetici e nell’undicesimo anno del suo ducato decretò per autorità apostolica che fosse creato nell’isola di Olivolo un nuovo episcopato, dove fece ordinare vescovo un chierico di nome Obeliebato. Diventato quindi ormai vecchio (Maurizio), poiché aveva governato la carica ducale per trentun anni, volle, col consenso del popolo, avere come coreggente della sua carica suo figlio Giovanni; governò per due anni con suo figlio e così finì in pace l’ultimo giorno. In seguito, ottocentoventitre anni dall’incarnazione del Signore, Giovanni, figlio del suddetto Maurizio, ottenne nella stessa isola l'onore di governare (752. Sanudo). Non abbiamo trovato né nelle fonti scritte, né nella tradizione orale che egli abbia agito per il benessere della patria. Ebbe un figlio, di nome Maurizio, al quale, nel diciottesimo anno del suo ducato, concesse la co-reggenza della carica ducale.

In quei tempi nella Venezia il mare crebbe a tal punto che coprì oltre misura tutte le isole.

740. vescovado di Olivolo

 

[II.20.] Circa haec siquidem tempora Constantini augusti oculi a quibusdam suis militibus evulsi sunt et Herenis augusta imperium cepit gubernare. p. 106

Pressappoco in quei tempi, poiché all’imperatore Costantino erano stati strappati gli occhi da alcuni suoi soldati, l’imperatrice Irene cominciò a governare l’impero.

Constantine VI (ruld 780–797), co-eperor with father 776-80), under mother regency (780-797), sole basileus (790-797)

797.04.19. Constantin was captured and blinded by the suprter of his mother.

Irene (797–802)

 

[II.21.] Mortuo vero Obeliebato episcopo, qui Olivolensem episcopatum rexerat annis XX et III, Christoforus extitit ei successor.

Morto il vescovo Obeliebato, il quale aveva retto il vescovado di Olivolo per 23 anni, gli succedette Cristoforo.

[II.22.] Anno vero vigesimo tercio ducatus predicti Iohannis, comperta occasione, suum filium Mauricium navali exercitu ad Gradensem urbem, ut domnum Iohannem, sanctissimum patriarcham, interficeret, destinavit. Ubi illuc pervenit, paternis iussionibus optemperare studens, eundem sanctissimum virum crudeliter interfecit. Cuius mors maximum dolorem suis reliquit civibus, quoniam insons fuerat interemptus. Gubernavit autem predictus Dei vir Gradensem ecclesiam annis

Nel ventitreesimo anno del ducato del suddetto Giovanni, presentatasi l'occasione, inviò nella città di Grado suo figlio Maurizio con una flotta per uccidere sua signoria Giovanni, il santissimo patriarca. Appena arrivò, eseguendo gli ordini paterni, uccise crudelmente il santissimo uomo; la sua morte lasciò ai cittadini un grande dolore, poiché un innocente era stato ucciso. Il predetto uomo di Dio governò la Chiesa di Grado per ... anni e fu sepolto nella cappella di san Marco dietro le tombe dei santi martiri. Nel governo della Chiesa gli succedette Fortunato.

 

[…], sepultusque fuit in sancti Marci capella post sanctorum martyrum mausolea; quem successit Fortunatus ad regendam ecclesiam.

799

 the earliest information in

 

‘Eodem anno gens Avarum a fide, quam promiserit, defecit, et Ericus dux Foroiuliensis post tot prospere gestas res iuxta Tharsaticam Liburniae civitatem insidiis oppidanorum opressus est’, Annales regni Francorum, p. 108.

 

Einhard’s Life of Charlemagne mentions only

this event related to Dalmatia, albeit without naming the citizens of Tarsatica.21

21 Einhardi vita Karoli Magni, ed. by G. H. Pertz, G. Waitz, and O. Holder-Egger,

MGH SRG, 25 (Hannover: Hahn, 1911), p. 16.

 

The Royal Frankish Annals concerns the death of Erich, Duke of Friuli, in a battle against the inhabitants of the castrum Tarsatica in Liburnia.19

 

 

 

 

800.

Trsat

Nicifero 802-811.

[II.23.] Eodem quoque tempore domnus Carolus Francorum rex Romam adiit ibique ab apostolico coronatus et unctus est in imperatore. Mortua est namque Herenis augusta, quae rexerat imperium annis VIII et Nicyforus imperiale fastigium adeptus est. Quem quidam tirrannus, Turchis nomine, magna expedicione stipatus, conatus est ad praelium provocare. Sed augustus cum sui imperii pene omnia loca contra tyrrannum tueretur, tantumodo solum Tarsaticum destruere potuit. Postmodum vero predictus tirrannus penitens quod contra imperiale numen aliquod nefas peregisset, devotus et cernuus suam adinvenit gratiam.

Nel medesimo tempo sua signoria il re dei Franchi Carlo, andò a Roma, dove fu incoronato e unto imperatore dal papa.

Essendo morta l’imperatrice Irene, la quale aveva retto l’impero per 8 anni, Niceforo ottenne la dignità imperiale. Un tiranno, di nome Turchis, riunito un grande esercito, cercò di indurlo allo scontro, ma, poiché l’imperatore difendeva dal tiranno quasi ogni luogo del suo impero, questi potè distruggere solamente Trsat. In seguito il suddetto tiranno si pentì, poiché contro l’autorità imperiale aveva compiuto degli atti malvagi e, devoto e con il capo chino, ottenne la sua grazia.

 

800.12.25. Coronation of Charemagne

803.08.09. Irene of Athens (died aged 51) (ruled 797-802),)

Nikephoros I (802–811)

 

 

St. Leo III (795-816)

 

. Giovanni Galbaio (787-804)

9. Obelerio Beato (804-810)

10. Agnello Partecipazio (810-827)

11. Giustiniano Partecipazio (827-829)

12. Giovanni Partecipazio (829-837)

13. Pietro Tradonico (837-861)

14. Orso I Partecipazio (864-881)

15. Giovanni II Partecipazio (881-887)

 

 

799  the earliest information in ‘Eodem anno gens Avarum a fide, quam promiserit, defecit, et Ericus dux Foroiuliensis post tot prospere gestas res iuxta Tharsaticam Liburniae civitatem insidiis oppidanorum opressus est’, Annales regni Francorum, p. 108.

 

21 Einhardi vita Karoli Magni, ed. by G. H. Pertz, G. Waitz, and O. Holder-Egger,

MGH SRG, 25 (Hannover: Hahn, 1911), p. 16.

Einhard’s Life of Charlemagne mentions only

this event related to Dalmatia, albeit without naming the citizens of Tarsatica.21

 

The Royal Frankish Annals concerns the death of Erich, Duke of Friuli, in a battle against the inhabitants of the castrum Tarsatica in Liburnia.19

 

[II.24.] Prelibatus siquidem Fortunatus patriarcha acriter dolens interfectionem sui decessoris et parentis, insidias adversus Mauricium et Iohannem duces composuit et, relicta sede et urbe, ad Italiam perexit. Quem etiam secutus est quidam tribunus, Obellierius nomine, Metamaucensis, Felix tribunus, Dimitrius, p. 108 Marianus seu Fuscarus Gregorii et nonnulli alii Veneticorum maiores, ex quibus solus patriarcha in Franciam ivit. Ceteri vero remanserunt in quadam civitate non procul a Venecia, nomine Tarvisio, ibique non diutius degentes, consilio illorum ammoniti qui in Venetia morabantur, Obellierium tribunum ducem elegerunt. Quo Iohannes et Mauricius duces comperto, adtriti timoratione, fuga lapsi sunt. Alter illorum Franciam, id est Mauricius, alter vero Mantuam adivit, ubi adeo commorati sunt, ut neuter illorum Veneciam rediret, sed illic diem clauserunt extremum. Christoforus etiam Olivolensis episcopus, dum Obelierii ducis adventum non auderet prestolari, cum predictis ducibus fuga lapsus est. Tunc hisdem Obelierius audacter Veneciam intravit. Qui cum devote et honorifice a populo susceptus esset, suum fratrem, videlicet Beatum nomine, dignitate fecit sibi socium. Hac etiam tempestate Civitas nova, que vocatur Eracliana, a Veneticis destructa est. Deinde predicti duces navalem exercitum ad Dalmaciarum provinciam depopulandam destinaverunt.

Il suddetto patriarca Fortunato, addoloratosi molto per l’uccisione del suo predecessore e parente, cominciò a tramare insidie contro i duchi Maurizio e Giovanni e, lasciata la sua sede e città, fuggì in Italia. Lo seguirono anche un tribuno metamaucense, di nome Obelerio, il tribuno Felice, Demetrio, Mariano, Fuscaro Gregorio e altri maggiorenti dei Venetici, tra i quali solamente il patriarca andò in Francia. Gli altri restarono in una città non lontana dalla Venezia di nome Treviso, dove non rimasero a lungo, e, esortati dal suggerimento di quelli che erano rimasti nella Venezia, elessero duca il tribuno Obelerio. Venuti u conoscenza di ciò, Giovanni e Maurizio, logorati dalla paura, fuggirono. Uno di loro, cioè Maurizio, andò in Francia, l’altro a Mantova. Vi rimasero così a lungo che nessuno di loro tornò nella Venezia e terminarono lì il loro ultimo giorno49. Anche il vescovo di Olivolo Cristoforo, non osando aspettare l’arrivo del duca Obelerio, fuggì con i suddetti duchi50. Obelerio allora entrò coraggiosamente nella Venezia e fu accolto dal popolo con devozione e con tutti gli onori. Associò alla sua carica suo fratello, cioè Beato.

 

In questo periodo Cittanova, chiamata Eracliana, fu distrutta dai Venetici. Quindi i suddetti duchi mandarono una flotta a saccheggiare la provincia delle Dalmazie.

 

[II.25.] Olyvolensis namque sedis, que proprio pastore vacua videbatur, Iohanni diacono electo a plebe fuerat adtributa. Post aliquod vero tempus Fortunatus patriarcha cum Christoforo episcopo de Francia repedavit. Quibus cum fas non esset Veneciam penetrare, in sancti Cipriani ecclesia, plebe scilicet Altinatis episcopii, quae scita est apud Mistrinam, ospitati et aliquamdiu commorati sunt. Verum postquam domnus Fortunatus Christofori episcopi sedem a Iohanne diacono iniuste usurpatam didicit, prorsus doluit, et tractare studiosissime cepit qualiter sibi faveret ut eum ad propriam sedem restituere posset. p. 110 Iohannes siquidem predictus diaconus quadam die cum incautus iret, a Fortunato patriarcha captus et diu detentus est. Sed ubi excogitaret quid de illo agere deberet, nocte fuga lapsus evasit et instanter Obellierium ducem adivit. Cui cum ea que passus a Fortunato fuerat ordine recitaret, pocius ducis animum adversus eundem patriarcham in odium quam antea esset excitavit. Tamen, consulente patriarcha, Christoforus sedem suam tandem recepit; Iohannes vero diaconus reversus est ad propriam domum. Igitur Fortunatus patriarcha, cum per aliquanta temporum spacia exsul a propria sede maneret, Gradensem disposuit reciprocare urbem. Et quia valde Nicetae patricii adventum prestolari formidabat, qui tunc missus ab imperatore cum exercitu in partes Dalmaciarum atque Veneciarum veniebat, relicta sede et propria urbe, iterum Franciam petiit. Iohannes vero diaconus, qui electus fuerat in episcopatu Olyvolensi, ordinatus est patriarcha.

La sede di Olivolo, che era stata lasciata dal suo pastore, fu assegnata al diacono Giovanni, il quale era stato eletto dal popolo. Poco tempo dopo il patriarca Fortunato ritornò dalla Francia con il vescovo Cristoforo. Non essendo stato permesso loro di entrare nella Venezia, furono ospitati e si trattennero per qualche tempo nella chiesa di san Cipriano, ossia nella pieve dell’episcopato di Aitino, la quale si trova presso Mestre. Ma, quando sua signoria Fortunato venne a sapere che la sede del vescovo Cristoforo era stata ingiustamente usurpata dal diacono Giovanni, se ne dolse molto e cominciò ad escogitare molto attentamente il modo migliore mediante il quale si poteva restituirgli la sede.

Mentre un giorno il predetto diacono Giovanni andava in giro incautamente, fu catturato dal patriarca Fortunato e tenuto a lungo prigioniero. Però, mentre questi pensava che cosa doveva fare di lui, Giovanni fuggì di notte e si recò subito dal duca Obelerio. Raccontandogli tutto ciò che aveva patito per ordine di Fortunato, provocò nell’animo del duca un odio nei confronti del suddetto patriarca maggiore di quanto fosse in precedenza. Tuttavia, per intervento del patriarca, Cristoforo ricevette la sua sede e il diacono Giovanni tornò a casa sua. Quindi, il patriarca Fortunato, essendo rimasto a lungo esule dalla sua sede, decise di ritornare nella città di Grado. Ma, poiché temeva molto l’arrivo del patrizio Niceta, il quale, mandato dall’imperatore, stava in quel momento arrivando nelle regioni delle Dalmazie e delle Venezie, lasciata la sua sede e città, tornò nuovamente in Francia. Il diacono Giovanni, che era stato eletto vescovo di Olivolo, fu ordinato patriarca.

 

[II.26.] Obellierius siquidem dux per Nicetam patricium spatharii honorem suscepit. Beatus vero, frater eius, cum predicto Niceta Constantinopolim ivit secumque deferens Veneticorum obsides et Christoforum episcopum et Felicem tribunum, quos augustus exilio dampnavit. Gubernavit autem predictus Christoforus Olivolensem ecclesiam annis duodecim; quem successit Christoforus presbyter, qui sancti Moysi ecclesiae estitit plebanus. Eodem quoque tempore civitas Eracliana a Veneticis iterum devastata et igne combusta est. Tunc Beatus dux, qui cum Niceta patricio Constantinopolim ivit, in Veneciam reversus, ab imperatore honore ypati condecoratus est. Deinde Obelierius et Beatus duces Valentinum, tercium illorum fratrem, in dignitate sui ducatus habere consortem voluerunt.

Il duca Obelerio, grazie al patrizio Niceta, assunse la carica di spatario; suo fratello Beato andò a Costantinopoli con il suddetto Niceta e portò con sé gli ostaggi dei Venetici e il vescovo Cristoforo e il tribuno Felice, che l’imperatore condannò all’esilio. Il suddetto Cristoforo governò la Chiesa di Olivolo per dodici anni; gli succedette il presbitero Cristoforo, che era stato pievano della chiesa di s. Moisè.

In quel tempo la città di Eracliana fu nuovamente devastata e bruciata dai Venetici.

Il duca Beato, il quale era andato a Costantinopoli con il patrizio Niceta, ritornò dunque nella Venezia insignito dall’imperatore della carica d’ipato. Quindi i duchi Obelerio e Beato vollero avere come coreggente della carica ducale Valentino, il loro terzo fratello.

Pipin

born 770/3

died 8 July 810

king 781–810

[II.27.] Interea foedus quod Veneticorum populus olym cum Italico rege habebat, p. 112 illo tempore, Pipino agente rege, disruptum est et hisdem rex ingentem exercitum Longobardorum ad Veneticorum provinciam capiendam promovit. Qui cum magna dificultate portus, qui dividunt insularum littora, pertransisset, tandem ad quendam locum, qui Albiola vocatur, pervenit. Nulla racione in antea pertendere gressum valuit, ibique duces, stipati magna Veneticorum expedicione, eundem regem audacter aggressi sunt et divinitus datum est Veneticis de inimicis triumphum, sicque predictus rex confusus recessit. Igitur anno incarnacionis Redemptoris nostri[…]Pipinus rex deposuit hominem et Constantinopolitani missi, qui tunc ad eum legationis causa veniebant, mortuo ipso, reversi sunt.

Nel frattempo il patto che da tempo il popolo dei Venetici aveva con i re italico fu in quel periodo rotto a causa di re Pipino, il quale fece avanzare un grande esercito di Longobardi per impadronirsi della provincia dei Venetici. Dopo aver attraversato con gran difficoltà i porti che separano i litorali dalle isole, giunse, infine, in un luogo chiamato Albiola. A nulla valse continuare nel cammino, poiché in quel luogo i duchi, accompagnati da un grande esercito di Venetici, assalirono coraggiosamente il re e, per volontà divina, fu assegnato ai Venerici il trionfo sui nemici e così il suddetto re si ritirò in disordine. Quindi, nell’anno ... dell’incarnazione del nostro Redentore, re Pipino morì e gli ambasciatori di Costantinopoli, i quali si erano in quel tempo recati da lui per trattare la pace, poiché era morto, se ne tornarono indietro.

 

[II.28.] Iohannes siquidem patriarcha, qui per quattuor annorum spacia Gradensem sedem vivente pastore usurpavit, sinodali censura depositus est. Licet iniuste sedem invaderet, tamen ante sanctorum martyrum Hermachore et Fortunati, seu Hyllari et Taciani corpora, nec non et sancti Marci capellam marmoreis columnis et tabulis honorifice choros componere studuit; in sanctae vero Dei genitricis Mariae ecclesia supra altare ciborium peregit. Fortunatus dehinc ad propriam sedem reversus est. Et quia nulla ratione sui operis plenitudinem exarare me posse existimo, partem, quam corrundam relatione expertus sum, stilo adnotare studui. Ecclesiarum namque altaria Gradensis urbis lamminis argenteis condecoravit et supra altaria martyrum argentea templa composuit. Ecclesiam vero sanctae Agathe martyris a fundamentis ipse edificare devotissime fecit, ubi martyrum quadraginta et duo corpora in eiusdem ecclesiae cripta recondivit. Ceterum vero quicquid in thesauris seu in ecclesiarum ornamentis peregit, nemo nominatim exprimere potest.

 

[II.29.] Hac quidem tempestate nuntius Constantinopolitanus, nomine Ebersapius, Venetiam adivit et Veneticorum consilio et virtute hoc peregit, ut utrique duces et dignitatem et patriam amitterent; unus, id est Obelierius, Constantinopolim, alter vero Iateram petiit. Qui quinque annorum spacio Veneticorum ducatum p. 114 gubernaverunt. Deinde cum essent anni ab incarnatione Domini

 

[…] apud Rivoaltensem insulam Venetici communi decreto ducatus sedem habere maluerunt et ad hunc honorem quendam virum, Agnellum nomine, qui palatii hucusque manentis fuerat fabricator, sublimarunt. Sub dignitate etiam cuius duos tribunos per singulos annos fieri constituerunt.

 

[II.30.] Eodem quidem anno Michahel imperator cum ad expungnandam Bulgarorum gentem aggressus esset, in tantum inimicorum multitudinem perterritus fuit, ut proprio relicto exercitu fugam Constantinopolim arripuit et, quia valde sibi ignominiosum hoc fecisse videbatur, non palacium sed monasterium petiit. Tunc Leo, qui illius exercitus ductor et signifer erat, pugnam patrare minime timuit et Deo favente cum triumpho urbem reversus est; quem imperatorem omnes fieri conlaudaverunt. Postmodum vero Constantinum suum filium socium habere in hac dignitate voluit.

 

[II.31.] Prelibatus siquidem Agnellus dux, cum duos haberet natos, unus illorum, id est Iustinianus, Constantinopolim destinavit. Quem imperator honorifice suscipiens, ipati honorem sibi largivit; alterum vero, id est Iohannes, ducem fieri promovit. Dehinc autem non post longum tempus Iustinianus ipatus Constantinopoli ad propriam repedavit. Dolens fratrem suum in honore fastigiatum, contempsit adire palatium, sed in sancti Severi ecclesia una cum sua coniuge hospitatus est. Pater namque eius non diu filii molestationem et abscentiam passus fuit, quoniam valde illum diligebat, interdixit honorem Iohanni et, expulso a patria, apud Iateram civitatem exilio retrusus est. Tunc satisfacere per omnia voluit Iustiniano suo filio; non solum ipsum sed etiam Agnellum, suum nepotem, eiusdem Iustiniani natum, consortem sui fecit ducatus. Unde factum est ut Iohannes, qui apud Iateram exulabat, fuga lapsus, primum Sclaveniam, deinde ad Italiam, ad Bergami civitatem, pervenit. Interea pater et frater, hoc audientes, p. 116 miserunt nuncios imperatori Lodovico efflagitantes, ut sibi redderet filium fuga lapsum. Imperator vero, libenter illorum precibus optemperans, reddidit sibi fugitivum, quem absque mora Constantinopolim una cum uxore destinaverunt.

 

[II.32.] Eo quoque tempore Leo imperator apud Constantinopolim interfectus, qui imperii principatum annis gubernaverat septem et Michahel imperium adeptus est.

 

[II.33.] Agnellus vero predictus dux legationis causa suum nepotem et aequivocum Constantinopolim misit ibique mortuus fuit. Fortunatus quidem patriarcha, cum non sedule in sua vellet degere sede, sed contra Veneticorum voluntatem sepissime Franciam repetebat et, quia hoc amodo ducibus displicebat, pepulerunt illum a sede et in loco eius ordinaverunt Iohannem, Sancti Servuli abbatem. Circa haec tempora apud Olivolensem insulam sancti Petri ecclesiam edificari incepta est.

 

 

[II.34.] Antedictus quidem Fortunatus patriarcha, propria sede amissa, secundum quod diximus, Franciam cum Grecorum missis repetebat ibique aliquamdiu moratus diem finivit extremum. Gubernavit autem Gradensem ecclesiam per viginti et septem annorum spacia.

 

 

[II.35.] Eo quoque tempore quidam Veneticorum conspirationem adversum duces facere conati sunt, ex quibus duo prope sancti Gregorii ecclesiam suspensi sunt, id est Iohannes Tornaricus et Bonus Bradanisso. Iohannes autem Monetarius fuga lapsus est ad Lotharium regem; tamen quicquid habuit et domus et fortuna depopulata sunt.

 

 

[II.36.] Interea Iohannes abbas, qui electus in Gradensi pontificatu fuerat, sua sponte relicta sede, sancti Yllarii ecclesiam petens una cum monachorum contubernio p. 118 quod in sancti Servoli monasterio degebat, monasterium ibi deinceps ordinare decrevit et habere pro futuro. Venerius deinde Gradensem adeptus est sedem, qui sancti Mauri ecclesiae, quae suburbio scita est, fabricator extitit.

 

 

[II.37.] Anno quidem incarnationis Domini octingentesimo vigesimo secundo, mortuo Agnello duce, qui decem et octo annis Veneticorum ducatum gubernavit, ducatus dignitas in suo filio Iustiniano remansit.

 

Mihael moli Venecijance za Siciliju

[II.38.] Hac etiam tempestate Michahel imperator, mittens exercitum ad Sciciliam, Veneticorum auxilium petiit. Cui Iustinianus dux quasdam bellicosas naves transmittere studuit, sed uterque exercitus minime aliquod triumphum consequi valuit. Eodem quoque tempore Iohannes, Agnelli antedicti ducis filius et Iustiniani frater, qui exul apud Constantinopolim extitit, ad Venetiam reversus est et, favente sibi Iustiniano fratre, dux effectus est. Iterum imperatore efflagitante, exercitum ad Sciciliam preparaverunt, qui etiam reversus est absque triumpho.

 

Sv Marko

 

 

 

[II.39.] Mortuo quidem Iustiniano duce, qui una cum patre gubernavit ducatum annis decem et septem et post mortem patris unius anni spacio, dignitas in suo fratre remansit. Fuerat namque predictus Iustinianus maximus ecclesiarum cultor, sancti vero Zachariae et sancti Hyllarii monasteriorum ipse extitit devotissimus fabricator. Ultimo vero vitae suae anno sanctisimi Marci evangelistae corpus, de Alexandria a Veneticis allatum, recipere promeruit. Qui tanti thesauri munus honorifice suscipiens, in sui palatii angulo peragere fecit capellam ubi illum reconditum posset reservari; interim ecclesia esset expleta quam hisdem domnus inchoavit, sed preventus morte, Iohannes, suus videlicet frater, ad finem perduxit. p. 120

 

 

misus Sclavorum

 

 

[II.40.] Circa haec tempora missus Sclavorum de insula Narrentis, ad domnum Iohannem ducem veniens, ab eo baptizatus est, pacem cum eo instituens, licet minime perdurasset.

 

 

[II.41.] Interea Obellierius, qui apud Constantinopolim exilio fuerat dampnatus, Veneciam reciprocavit et in Vigilia civitate apud Curiclum sese retrusit. Quo audito, Iohannes dux ad eundem capiendum promovit exercitum. Sed cum diu predictam civitatem obsidione circumvallaret, tandem diviso exercitu, Metamaucenses ad predictum Obelierium confugium fecerunt. Exercitus vero, qui suo seniori fidem servabant, Metamaucensem insulam expugnantes prorsus incenderunt. Tunc domnus Iohannes dux iterum preparavit exercitum cum quo ipse veniens Vigiliam civitatem expugnavit et, capto Obelierio, decolare eum iussit. Cuius caput ad Metamaucensem insulam delatum in sabbati Sancti die iuxta sancti Martini marginem suspensum est.

 

 

[II.42.] Eo autem tempore sancti Petri Olivolensis ecclesia, quae per novem annorum spacia fuerat fabricata, consecrationem recepit.

 

Istra

[II.43.] Anno vero nostri Redemptoris ab incarnatione…Istrienses episcopi, qui consecracionis donum a Gradensi patriarcha more solito recipiebant, Aquilegensi metropolitano, Longobardorum regis virtute coacti, sese subdiderunt.

 

 

[II.44.] Interea quidam Veneticorum, id est Carosus tribunus et Victor nonnullique alii, facta conspiratione, Iohannem ducem, a Venecia pepulerunt et Carosus hanc usurpavit dignitatem. Tunc domnus Iohannes dux in Franciam ad Carolum regem ivit, qui eum devote suscipiens, honorem et solatium sibi inpendere procuravit. Sequenti vero anno Basilius tribunus et Iohannes Marturius et ceteri nobiliorum numero triginta, predicti Iohannis ducis fidelitate a patria exientes, in p. 122 sancti Martini ecclesia, que apud Mistrinam loco qui vocatur Strada scita est, ospitati et tam diu commorati sunt, donec Veneticorum moltitudo ad illos conveniret, ut in Veneciam ad Carosi ducis periculum intrare sine aliquo obstaculo quivissent. Unde factum est quo quadam die, dum prelibatus Carosus dux securus in palacio maneret, a predictis hominibus captus, evulsis oculis exilio retrusus est. Sui quoque secutores, id est Deusdedus Grurus, Marinus Patricius, Dominicus Monatarius et Tritulus Gradensis, interfecti sunt. Dehinc neminem ducem constituere maluerunt, sed eo carente, ab Ursone Olivolensi episcopo et Basilio et Iohanne tribuno unius anni spacio diiudicabantur. Tunc domnus Iohannes dux de Frantia in sancti Dimitrii festivitate reversus est. Quem Venetici promte suscipientes, ducatum sibi restituere satagerunt.

 

 

[II.45.] Dominicus quidem Torcellensis episcopus, relicto episcopatu, monasterium peciit et in loco eius Iohannes est ordinatus.

 

 

Neretvani napadaju Venecijance iz Beneventa

 

 

[II.46.] Circa hoc tempore Venetici negocii causa dum de Benevento revertebantur, a Narrentanis Sclavis capti, pene omnes interfecti sunt.

 

 

[II.47.] Isdem vero domnus Iohannes dux sanctissimi Marci evangeliste ecclesiam consecrari et digne beatum corpus in eadem collocare procuravit.

 

 

[II.48.] Preterea quidam Veneticorum, cognomento Mastallici, diabolica sugestione decepti, eundem Iohannem sancti Petri de ecclesia in eiusdem festivitate venientem comprehendentes, detonsa barba cum capillis, clericum apud Gradensem urbem consecrare fecerunt, qui ibi perstitit interim diem ultimum vixit. Prefuit autem Veneticorum populo septem annorum spacio.

 

 

[II.49.] Cui successit quidam nobilissimus, Petrus nomine, qui Iohannem suum filium consortem in honore habere voluit. Iste namque tercio sui ducatus anno p. 124 Sclaveniam bellicosis navibus expugnaturum adivit. Sed ubi ad locum qui vocatur sancti Martini curtis perveniret, pacem cum illorum principe Muisclavo nomine firmavit. Deinde pertransiens ad Narrantanas insulas cum Drosaico, Marianorum iudice, similiter fedus instituit, licet minime valeret et sic postmodum ad Veneciam reversus est. Ubi diu commorari eum minime licuit. Sed denuo preparavit exercitum adversum Diuditum Sclavum ubi plus quam centum Veneticis interfecti fuerunt et absque triumpho reversus est.

 

 

[II.50.] Tunc in mense madii sexta hora diei sol obscuratus est, et factus est eclipsis. Hac denique tempestate Theodosius patricius Constantinopoli ad Veneciam veniens, spatharii honoris investituram Petro contulit duci, integroque anno ibi commoratus est, ex inperatoris parte eundem ducem efflagitans, ut expedicionem Sarracenos ad expugnandos sibi adtribuere non recusaret; quod libenter dux facere non denegavit. Tunc praeparare sexaginta bellicosas naves omni sub festinatione studuit et usque ad Tarantum, ubi Saba Saracenorum princeps cum maximo exercitu manebat, easdem destinavit. Sed a Saracenorum multitudine pene omnes Venetici capti et interfecti sunt.

 

 

[II.51.] Idem nempe Saraceni videntes quod in christianis victoriam essent consecuti, ad Absarensem civitatem usque pertingere non dubitaverunt et in feria secunda Pasce incendio eam devastantes, ad Anconam civitatem transierunt, quam similiter igne concremantes, multos captivos exinde secum detulerunt. Deinde vastum per mare huc illuc navigantes, Adrianensem portum, qui vicinus Venecie subsistit, applicuere, ubi cum sortis industria se illic nullam predam capturos proevidissent, reddeundi iter ad propriam arripuerunt. Postquam vero ad exitum Adriatici culfi pervenerunt, naves Veneticorum, que de Sicilia seu de aliis partibus revertebantur, omnes ab eisdem comprehense sunt. In secundo vero p. 126 anno iterum predicti Sarraceni maximo cum exercitu usque ad Quarnarii culfum pervenerunt; quos Venetici navali expedicione aggredientes, acriter iusta locum, qui Sansagus nominatur, supra eosdem irruerunt, sed demum Venetici dantes terga victi regressi sunt. Predicti Sarraceni etiam Romam ausi sunt adire ecclesiamque sancti Petri depredare. Verum ad sancti Pauli cum pervenissent, a Romanis civibus pene omnes occisi sunt. Circa haec tempora Sclavi venientes ad Veneticorum loca expugnanda, Caprulensem tantumodo castrum depredaverunt.

 

 

[II.52.] Interea Lodovicus Francorum rex Beneventi principatum adivit et, capto Abomasale inimico cum suis, Romam regressus est, sicque ab apostolico coronatus et unctus est in rege.

 

 

[II.53.] Fertur quoque tunc Ragusiensem civitatem maris et venti impetu maxima ex parte cecidisse. Denuo Anchona civitas is diebus depredata est.

 

 

[II.54.] Venerius quidem, Gradensis patriarcha, qui pontificalem cathredram annis rexerat viginti et quatuor et mensibus octo, mortuus est et Victor patriarcha extitit sibi successor.

 

 

[II.55.] Illud etiam non est pretermittendum quod antedicti duces ad sua tuenda loca eo tempore duas bellicosas naves tales perficere studuerunt quales nunquam apud Veneciam antea fuit, que greca lingua zalandriae dicuntur.

 

 

[II.56.] Is diebus Ursus Olivolensis ecclesie presul, qui pontificalem sedem annis p. 128 gubernavit triginta et duobus, hominem exivit, cui successit Maurus episcopus. Eo vero anno talis glacies apud Veneciam dicitur fuisse, qualis nec antea nec postea visa est. Mortuo vero Victore patriarcha, qui Gradensem ecclesiam annis gubernavit sex et mensibus tribus et diebus quattuor, Vitalis hanc adeptus est sedem.

 

 

[II.57.] Anno quidem Domini nostri Ihesu Christi ab incarnatione

 

 

[II.…] Lodovicus Longobardorum rex una cum congunge sua ad locum, qui Brundulus vocatur, veniens, apud sancti Michaelis monasterium ab utroque duce honorifice susceptus est. Ubi cum triduo simul comanerent, ad dilectionis seu pacis vinculum corroborandum Iohannes dux suam de sacro baptismate sobolem regem promovit ut susciperet. Quo peracto, rex cum congunge Italiam, duces vero ad pallacium reversi sunt.

 

 

[5 II.8.] Eo tempore Normanorum gentes cum trecentis sexaginta navibus Constantinopolitanam urbem adire ausi sunt. Verum quia nulla racione inexpugnabilem ledere valebant urbem, suburbanum fortiter patrantes bellum quamplurimos ibi occidere non pepercerunt et sic predicta gens cum triumpho ad propriam regressa est.

 

 

[II.59.] Is etiam diebus Caroli Francorum regis et Lotharii eius filii exitus Lodovico Longobardorum regi denunciatus est et isdem Francis interpellantibus illuc ire festinavit eosque sub suo mansuros regimine adquisivit, duorumque deimceps regnorum imperator effectus est.

 

 

[60.] Tunc vero Myauro Olivolense episcopo mortuo, qui pontificati honorem rexit annis decem, Dominicus episcopus sibi successor extitit.

 

Libro III p. 130 Liber III]

[

 

 

[III.1.] Interea cum essent anni ab incarnatione nostri Redemptoris

 

 

[…] Iohannes dux diem finivit suppremum et ducatus in suo genitore solo remansit. Qui uno anno post filii funus, dum in sancti Zacharie monasterio diem celebraret festum, a pessimis hominibus, exiente eo peracto vespero de ecclesia, insons crudeliter interemptus est. Cuius corpus sanctae moniales in eiusdem ecclesie atrio sepellire studiose procuraverunt. Gubernavit autem Veneticorum populum

 

 

[…] annorum spacio. Deinde ad eundem dignitatis culmen quendam virum Ursonem nomine sublimarunt. Nomina nempe homicidarum, qui hoc facinus peregerunt, hec sunt: Iohannes Gradonicus cum quodam suo nepote, Petrus Stephani Candiani filius et Stephanus de Sabulo, Dominicus Faletri filius, Ursus Grugnarius, duo fratres Salbiani filii et multi alii, nomina corum ignoramus. Sed divina clemencia diu noluit inultum hoc pretermittere scelus. In sancti Sixti festivitate Iohannes Gradonicus cum duobus natis, Stephanus de Sabulo, Iohannes Labresella occisi sunt. Petrus quidem Candianus et Petrus Cletensius, Petrus Flabianicus, Dominicus Faletrus per Petrum Equilegensem episcopum et Iohannem Gradensem archidiaconem et Dominicum Massonem Constantinopolin ad exulandum destinati sunt. Ceteri namque, id est Stephanus Candianus cum Iohannis Gradonici nepote, seu omnes sceleris predicti conscii, repulsi a patria, exilio apud Franciam damnati, redeundi aditum numquan repperire valuerunt. Tamen unus illorum, qui apud Veneciam remansit, id est Ursus Grugnarius, a demonio conquasatus expiravit.

 

 

[III.2.] Prelibatus quidem Ursus dux adversus Dommagoum Sclavorum principem cum navali expedictione properavit, sed cernente eo Veneticorum multitudinem proibuit pugnam, pacem requisivit. Deinde acceptis obsidibus dux ad Venetiam p. 132

 

 

[III.3.] Eo videlicet tempore Deusdedus Torcellensis episcopus a duobus suis servitoribus apud Altinum interfectus, diem finivit ultimum. Quod audiente dux unum ex illis iusta flumen, quod Silis vocatur, alterum vero in Torcellensi lacuna suspendere permisit. Prefuit autem Altinati ecclesiae antedictus episcopus annis

 

 

[…]. Ecclesia namque sancte Dei genetricis et virginis Mariae, quae vetustate pene consumpta manebat, a Marini Patricii filiis consolidata est.

 

 

[III.4.] Hac denique tempestate Michael imperator interfectus est. Basilius vero cum suo filio Constantino imperatores effecti sunt.

 

 

[III.5.] Is diebus Ursoni Veneticorum duci nunciatum est quod exercitus Sarracenorum iusta Tarantum maneret. Tunc navibus bellicosis eosdem dimicaturos adivit cumque diu inter sese decertantes Sarraceni superati cecidissent, Venetici victores reversi sunt.

 

 

[III.6.] Interea Baris civitas domni Lodovici regis Francorum et Longobardorum ab exercitu capta est. Quam videlicet civitatem, Bandone eiusdem civitatis gastaldio agente, Sarracenorum gens per annos circiter triginta tenuerunt. Trigesimo primo anno, divina favente gratia, reddita est illis impietas quam christianis civibus olim intulerat. Capta est autem quarto nonas februarias, qua die sancte Dei genitricis et virginis Mariae purificatio celebratur.

 

 

[III.7.] Sequenti vero anno mense madii item Sarraceni a Creta insula egredientes, quasdam Dalmaciarum urbes depopulati sunt pariterque etiam Braciensem eiusdem provincie urbem invaserunt. Quod cum domno Urso duci denunciatum foret, parvam naviculam cum quattuordecim hominibus ad Istriam usque destinare sub festinacione studuit, quatenus Sarraceni ne forte Veneciam petere vellent, vel qualis eorum fortitudo subsisteret explorare deberent. Qui cum p. 134 Gradensi de civitate Istriam petituri exissent, predones Sclavi, qui in portu Silvodis reclusi latitabant, supra eandem naviculam velociter irruerunt. Ubi cum uterque pars fortiter dimicaret multique Sclavorum percussi deficerent, novissime vero capta Veneticorum ab eisdem Sclavis navicula, omnes Venetici, qui intus erant, occisi sunt. Predicti autem Sarraceni, urbibus quas diximus devastatis, cum inestimabili preda ad propriam sunt reversi.

 

 

[III.8.] Eodem vero tempore dum Lodovicus imperator adhuc apud Beneventum commoraretur exercitusque eius Taranti civitatem obsideret, quam Sarraceni captam detinebant, Adelchisi Longobardorum princeps imperatorem extinguere mollitus est. Sed cum facile hoc nefas perficere non valeret, sacramento eum constrinxit quod ultra in regione eadem nec ipse, nisi rogatus, veniret, nec exercitum mitteret. Deinde ad Beneventum cum rediret, Sarracenos, qui apud Terracinam Campanie manebant, aggressus, fortiter debellavit undecimque milia ex eis occidit et sic ad Italiam reversus est.

 

 

[III.9.] Hac denique tempestate mortuo Vitale patriarcha, qui Gradensem ecclesiam annis rexerat

 

 

[…], domnus Petrus diaconus in loco eius electus est, vir sanctitate precipuus gramatice artis peritus. Hic dum tanti honoris se indignum iudicaret, priusquam eligeretur ad Italiam confugit, sed tandem precibus reductus, invitus ad pontificati culmen ascendit.

 

 

[III.10.] Lodovicus pius imperator tunc Verone obiit.

 

 

[III.11.] Apud Torcellum quidem mortuo Senatore episcopo, qui Altinatis ecclesiam annis

 

 

[…] gubernavit, subrogatus est in ea sede Dominicus abbas Altinatis monasterii, qui olim fuerat monachus Sancti Illarii et inde egressus, pro inposito p. 136 crimine veretro sibi absiso, apud Spoletum postmodum aliquamdiu moratus est. Quem dum contra ducis decretum Petrus egregius patriarcha sub anathematis vinculo coartaret, eiusdem ducis amissa gratia egressus Istriensem peciit provinciam.

 

 

[12.] Circa hec tempora Sarraceni advenientes, Gradensem urbem capere conati sunt. Sed civibus fortiter decertantibus, Sarracenorum impietas non prevaluit. Tamen cum duobus predictam urbem diebus obsedissent, denunciatum est domno Urso duci, qui instanter Iohannem filium suum adversus eosdem cum navali exercitu misit. Quod dum Sarraceni sorte investigarent, protinus recedentes ab urbe, Cumaclensem villam depopulati sunt.

 

 

[III.13.] Domnus vero Petrus patriarcha, relicta Gradensi urbe, Rivoaltum adveniens, apud sancti Iuliani sui patrimonii ecclesiam ospitatus, ibi per integrum annum commoratus est. Tamen perfectam cum duce pacem propter Torcellensem ellectum minime habebat. Tandem patriarcha duci resistere non valens, occulte de Venecia exivit Romamque adire disposuit. Quem domnus papa Iohannes devote suscipiens, integro anno secum morari eum coegit.

 

 

[III.14.] Eo tempore domnus Ursus dux Iohannem filium suum in dignitate sibi consortem fecit. Tunc Sclavorum pessime gentes et Dalmacianorum Ystriensem provinciam depredare ceperunt. Quattuor videlicet urbes ibidem devastaverunt, id est Umacus, Civitas nova, Sipiares atque Ruinius. Deinde nunciatum est domno Urso duci quod Gradensem ad urbem vellent transire; cum triginta navibus ad predictam civitatem venit. Inde pertransiens Istriam, audacter super eosdem Sclavos inruens, in tantum eosdem cede prostravit ut nemo illorum evadens, patriam valuit reverti. Quoniam hisdem princeps celitus victoriam consecutus, Sclavos, quos in hoc certamine ceperat, liberos dimisit ecclesiarumque res, quae sublatae in prelibata provincia fuerant, restituit sicque triumphali cum gloria p. 138 palatium reddiit. Et propter hoc fedus quod inter Sclavos et Veneticos olim fuerat, disruptum est.

 

 

[III.15.] Eodem tempore Saudan Sarracenorum princeps, qui in Varensi urbe iam dudum captus usque ad tempus istud carcere trusus manebat, ab Aldegisi Longobardorum duce dimissus, iterum post aliquantum tempus Tarantum reddiit multaque postea christianis mala induxit.

 

 

[III.16.] Dehinc mortuo Domogoi Sclavorum pessimo duce, domnus Ursus dux et Iohannes suus filius cum Sclavis pacem et concordiam iniit; tamen adversus Narrentanos, cum quibus iurgium habebat, exercitum misit.

 

 

[III.17.] Hac tempestate Dominicus Olivolensis episcopus mortuus est, qui Olivolensem sedem annis gubernavit. Domnus Iohannes archidiaconus Marini Patricii filius in loco eius ordinatus est.

 

 

[III.18.] Petrus siquidem patriarcha, qui Romae fuerat, una cum Iohanne papa Ravennam adveniens ibique septuaginta episcoporum sinodo congregata, duos episcopos Venetiae, id est Petrum Equilensem et Leonem Caprulensem et eos, qui erant in eadem provincia electos, ad eundem concilium convocavit, ut contentionis causam inter Ursonem ducem et patriarcham diligentissime determinaret. Sed dum episcopi cum electis tarde et expleta iam sinodo Ravennam venirent, communione a papa privati, duce tamen interpellante soluti sunt.

 

 

[III.19.] Circa hęc tempora Carolus Francorum rex, quem dudum Iohannes papa regem Italię unxerat, Papiam adveniens, regnum invasit; ad quem papa profectus digno honore susceptus est.

 

 

[III.20.] Petrus vero patriarcha Boloniam veniens, aliquamdiu ibi commoratus, rursus Parmam adiit ac deinde domni papae amore Papiam petiit. His diebus p. 140 Carlemannus Baiovarorum rex magno cum exercitu ingressus Italiam, Carolum effugavit. Qui videlicet Carolus Franciam cum petere vellet, infirmitate detentus, in via mortuus est. Domnus quidem papa Romam reversus est. Petrum vero patriarcham Papię reliquit. Qui ibi aliquantis diebus manens, dehinc Tarvisium veniens, a Landono ipsius civitatis episcopo dignissima veneracione susceptus est. Ubi cum legatis inter ipsum et predictum ducem euntibus tandem pax pristina consolidata esset, isdem egregius pontifex Veneciam repedavit et duce interpellante aliquantis diebus in palacio mansit, ea vero ratione ut Dominicus presbyter Torcellensis ecclesię electus, pro quo inter eos discordia fuerat, diebus Petri patriarchę episcopali consecratione careret, in episcopii tamen domo manens, fruendi rebus ipsius ecclesię licenciam haberet. Qui post paucos dies cum gratiam aput condictum pontificem repperiret, eum in Torcellensi ecclesia ad convivium invitavit. Deinde ad Gradensem urbem patriarcha reversus, tres electos episcopos consecravit, id est Iohannem Olivolensem et Leonem Metamaucensem et Iohannem Civitatis nove. Petrus vero patriarcha post paucum tempus ad Rivoaltum adveniens, in sancti Iuliani basilica ospitatus est. Qui non diu corporis sospitatem gerens, molestia preventus in eadem ecclesia sancta eius anima migravit ad gloriam. Gubernavit autem Gradensem ecclesiam annis quattuor et mensibus sex. Fuit autem statura decens et aspectu pulcher, non plus aetatis quam quadraginta annorum extitit; cuius corpus maximo cum honore Venetici ad Gradensem urbem deportantes, ante sanctae Euphemię ecclesiam in atrio sepellierunt. Post hunc vero ad Gradensem gubernandam ecclesiam Victor presbyter sancti Silvestri basilice successit.

 

 

[III.21.] His diebus Sedesclavus, Tibimiri ex progenie, imperiali fultus presidio Constantinopolim veniens, Scavorum ducatum arripuit filiosque Domogor exilio trusit.

 

 

[III.22.] Eo videlicet tempore domnus Ursus dux ab imperialibus internunciis p. 142 protospatharius effectus, donis amplissimis ditatus est suamque filiam, nomine Feliciam, Rodoaldo Iohannis ducis Bolonię filio in coniugium tradidit. Iohannia siquidem abbatissa, domni Ursi duci filia, sancti Zacharię monasterium, iam pęne consumptum vetustate, a fundamentis recreare studuit.

 

 

[III.23.] Tunc Victor electus patriarcha octavo kalendas februarii consecratus est. Qui etiam Dominicum Torcellensem electum, contra voluntatem consecravit, quoniam in suae electionis die sacramento a principe constrictus est, ut qualem ipse illi electum dirigeret, talem ille consecraret. Dixit tamen sibi patriarcha: "Ve tibi! quia temere ad hunc accedis honorem. An nescis ubi dicitur: "Si quis semetipsum absciderit, deiciatur a clero?" Et ut coacte me hoc facere credas, in die iudicii pro hoc honore, nisi peniteas, rationem reddas, quia tibi ipse verendam amputare minime pepercisti".

 

 

[III.24.] Circa haec tempora mensis madii die vigesimo secundo sanguis de nubibus pluit. Tunc Iohannes Olivolensis ecclesię presul obiit; qui predictam ecclesiam annis gubernaverat

 

 

[…]; quem Laurentius presbyter ad hanc sedem regendam secutus est.

 

 

[III.25.] His diebus quidam Sclavus, nomine Brenamir, interfecto Sedescavo, ipsius ducatum usurpavit.

 

 

[III.26.] Domnus quidem Ursus dux, efflagitante Basilio imperatore, eo tempore duodecim campanas Constantinopolim misit; quas imperator in ecclesia noviter ab eo constructa posuit et ex tempore illo Greci campanas habere ceperunt.

 

 

[III.27.] Mortuo vero hac tempestate domno Urso duce, dignitas in Iohanne suo filio remansit. Fuit autem predictus Ursus multę sapientię et pietatis vir amatorque pacis. Ipse aput Civitatem novam Eraclianam palacium construere fecit. p. 144 Temporibus cuius in Rivoalto etiam paludes cultandi homines licenciam habuerunt et domos edificandi contra orientem. Insulam namque que Dorsumdurum vocatur, consulente illo, composita fuerat. Gubernavit autem predictum honorem annis X et VII et mortuus est ac sepultus in sancti Zacharię monasterio.

 

 

[III.28.] Iohannes vero dux Cumaclensem comitatum ex Romani pontificis largitate adquirere cupiens, Badovarium suum fratrem Romam direxit. Qui dum Ravennam adiret, Marinus Comaclensium comes super eum viros armatos misit et ibi vulneratus in crure captus est. Tunc predictus comes ne hanc iniuriam requireret, sacramento eum constrinxit atque dimisit; set reversus ad Veneciam, statim vitam finivit. Propter quam causam domnus Iohannes dux navali exercitu Cumaclensem castrum properans eiusdemque populum atquisivit et, ordinatis ibi secundum suum velle iudicibus, ad palacium reddiit et morte fratris ulciscenda Ravennates depredari iussit.

 

 

[III.29.] Circa hęc tempora mense iulio stella de oriente in modum facule visa est pertransisse, que totum pene mundum illuminavit. Post cuius transitum visum est hominibus in cęlum audisse in modum sonitum portarum cum aperiuntur et clauduntur; et propterea dicebant quod celum apertum esset et clausum. Tunc Victor patriarcha ex hac luce migravit; qui Gradensem gubernaverat ecclesiam annis decem et octo sepultusque est in atrio sanctae Eufemie. Quem successit Georgius frater ipsius, qui non plus quam anno uno et mensibus sex et diebus viginti et uno vixit. Hunc Vitalis iunior ad regendam successit ecclesiam.

 

 

[III.30.] Domnus siquidem Iohannes dux, corporis infermitate detentus, Petrum minimum suum fratrem, populo adclamante, successorem sibi elegit. Quem postea, cum convaleret, habere eum consortem voluit; ipse vero infirmitate correptus, non diu cum fratre manens, expiravit sepultusque fuit iuxta predictum Badovarium fratrem suum; qui non plus annorum quam viginti quinque fuerat. p. 146

 

 

[III.31.] Domnus vero Iohannes dux sanctorum Cornelii et Cipriani ecclesiam a fundamentis in loco qui Vinea contra nominatur edifficare fecit. Tunc imperator Basilius migravit ab hac luce. Prelibatus Iohannes dux alterum germanum suum, Ursum nomine, sibi consortem fecit. Siquidem domnus Ursus dux, dum quattuor haberet filios, id est Iohannem Badovarium, Ursum et Petrum, omnes ducatus dignitate, praeter Badovarium, claruerunt. Eodem vero tempore aque diluvii in finibus Veneciarum fuerant in tantum ut omnes ecclesias sive domos penetrarent.

 

 

[III.32.] Deinde cum domnus Iohannes dux adhuc infirmitate detentus, frater eius ducatum rennueret, Venetici ducem sibi constituerunt, Petrum videlicet, cognomento Candianum, infra domum ipsius, septima decima die mensis aprilis. Quem domnus Iohannes dux clementer ad palatium convocans, spatam fustemque ac sellam ei contradidit, eumque sibi successorem constituens, ad domum suam reversus est.

 

 

[III.33.] Suscepto itaque ducatu, Petrus dux cum domno Iohanne duce eiusque germano satis honorifice egit. Contra Narrentanos Scavos confestim exercitum misit. Qui cum sine effectu reversus esset, tunc per semetipsum cum duodecim navibus mense augusto in mare hostiliter est egressus, et ad montem Scavorum perveniens in loco, qui vocatur Mucules, exivit, licet cum paucis, sed Sclavos sibi resistentes primum in fugam vertit multosque ex illis occidens, quinque naves illorum, que ibi erant, securibus fregit. Sed demum irruentibus Scavis, ibidem interfectus est cum aliis septem mense septembris die octavo decimo; ceteri vero incolomes reversi sunt.

 

 

[III.34.] Tenuit autem ducatum idem Petrus dux mensibus quinque. Fuit autem vir bellicosus et audax, sapiens et amodum largus; ecclesiam vero in tantum frequentans ut nullo tempore divino careret officio. Cuius corpus Andreas tribunus, latenter a Sclavis sublatum, Gradensem urbem misit ibique sepultus est in atrio ecclesiae. Fuit autem statura mediocris, annorum quadraginta quinque. p. 148

 

 

[III.35.] Tunc domnus Iohannes dux, quamvis adhuc infirmus, deprecante populo, ad palatium rediit, sed diucius stare nolens, licentiam populo dedit ut constitueret sibi ducem quem vellet. Tunc omnes pariter eligerunt sibi Petrum, nobilem virum, filium Dominici Tribuni. Qui videlicet Petrus natus fuerat de Agnella neptia Petri superioris ducis, quem ad monasterium diximus interfectum.

 

 

[III.36.] Mortuo itaque ipso tempore Vitale patriarcha, qui ecclesiam Gradensem gubernaverat annis tribus et mensibus tribus diebusque quattuordecim, successit sibi Dominicus patriarcha. Domnus vero Iohannes dux rursum ad domum propriam reddiit ibique usque ad vitę finem mansit.

 

 

[III.37]. Interea Ungrorum pagana et crudelissima gens Italiam veniens, incendiis et rapinis cuncta devastans maximamque multitudinem hominum interficiens, nonnullos etiam captivos reservavit. Contra quos Berengarius rex direxit exercitum quindecim milia hominum, set pauci ex eis reversi sunt. Ungri vero pertranseuntes Tarvisium, Patavim, Brixiam ceterosque fines, Papiam et Mediolanum venerunt et usque ad montem Iob depopulantes cuncta. Sed ad Venecias introgressi cum aequis adque pelliciis navibus, primo Civitatem novam fugiente populo igne concremaverunt, deinde Equilum, Finem, Cloiam, Caputargelem incenderunt litoraque maris depopulaverunt. Verum etiam temptantes Rivoaltum et Metamaucum ingredi per loca que Albiola vocantur in die passionis sanctorum apostolorum Petri et Paoli, tum domnus Petrus dux navali exercitu, Dei protectus auxilio, predictos Ungros in fugam vertit. Fuit namque hec persecucio in Italia et Venetia anno uno. Rex igitur Berengarius, datis obsidibus ac donis, predictos Ungros de Italia recedere fecit cum omni preda quam ceperant.

 

 

[III.38.] Hac scilicet tempestate Dominicus patriarcha migravit a seculo, qui ecclesiam Gradensem rexerat annis VII et mensibus XI, cuius Laurencius successor extitit. p. 150

 

 

[III.39.] Circa hec vero tempora domnus Petrus dux una cum suis civitatem aput Rivoaltum edificare cepit anno sui ducatus nono, sicque Leo imperator protospatharii honorem sibi iniunxit. Predicte vero civitatis murus a capite rivuli de Castello usque ad ecclesiam sanctę Marię, que de Iubianico dicitur, extendebatur. Maximaque catena ferrea inibi composita erat, que uno capite in fine predicti muri, alio vero in sancti Gregorii ęcclesie margine, quę trans ripam posita est, coherebat, ob hoc videlicet ne ulla navis penetrandi facultatem nisi dissoluta catena haberet. Vixit autem iam dictus Petrus dux in ducatu annis XX et tribus, et mortuus est sepultusque in sancti Zacharię monasterio. De cuius funere non modice Venetici condoluerunt, quoniam plenus omni bonitate honorifice rexit ducatum.

 

 

[III.40.] Quem successit ad hanc regendam dignitatem domnus Ursus, cognomento Particiacus, qui mox ut dux effectus est, suum filium, Petrum nomine, Constantinopolim ad Leonem imperatorem destinavit. Quem imperator cum honore suscipiens, protospatharium illum fecit ditatumque maximis donis ad propria redire permisit. Qui dum Chroatorum fines rediens transire vellet, a Michahele Sclavorum duce fraude deceptus, omnibusque bonis privatus atque Vulgarico regi, Simeoni nomine, exilii pena transmissus est. Quem pater perditum acriter dolens, minime acquirere quivit, interim per suum internuncium, Dominicum videlicet Metamaucensem archidiaconem, qui postea episcopus effectus est, suis donis redimeret.

 

 

[III.41.] His autem diebus defuncto Leone imperatore, Constantinus eius filius imperium adeptus est.

 

 

[III.42.] Ipso etiam tempore Laurentius patriarcha hominem exivit, qui Gradensem ecclesiam rexerat annis XII, mensibus VIIII, diebus XXIIII, tumulatusque est in sancte Eufimię atrio; quem Marinus patriarcha successit.

 

 

[III.43.] Prelibatus itaque Ursus dux, dum ducatum annis gereret XX, iam senex effectus, terrena penitus parvi pendens coenobitalemque habitum in sancti Felicis monasterio devote suscipiens, ibi vitam finivit. Fuerat namque ingenio preclarus, p. 152 sanctitate preditus, iusticie amator, elimosina dapsilis omnibusque bonis fultus.

 

 

[III.44.] Post cuius discessum quidam nobilissimus Petrus, cognomento Candianus, ducatum suscipiens, nihilominus sui decessoris exemplo subditum sibi populum tractare conatus est. Ubi dum Comaclensis insule homines quosdam Veneticos temere comprehendissent, ipse vero tanti dedecoris iniuriam non ferens, misso illuc exercitu, ipsorum castrum igne combussit quosdamque illorum interficiens, reliquos utriusque sexus ad Veneciam duxit. Ibique tam diu ipsos detinuit, donec sese sue dicioni sacramentorum fide subderent et ut proprii sibi deinceps in omnibus obtemperarent.

 

 

[III.45.] His namque diebus quidam Olivolensis episcopus, Dominicus nomine, defunctus est; quem successit Petrus Petri Tribuni filius.

 

 

[III.46.] Antedictus vero Petrus Candianus dux suum dilectum equivocum filium Constantinopolim ad Constantinum et Romano imperatores transmisit; a quibus protospatharius effectus, cum maximis donis ad Veneciam retdiit. Qui vero prelibatus dux post adventum filii non plus quam quinque annorum spacia vivens, ab hac luce subtractus est. Quem successit Petrus Ursonis ducis filius, is qui aput Vulgaricum regem fuerat exulatus.

 

 Libro IV p. 154[Liber IV]

 

 

 

[IV.1.] Sane non absurdum videtur interponere quomodo predictus Romano imperiale fastigium usurpavit. Leo silicet imperator, quem supra memoravimus, dum solito more navalem exercitum in Sarracenos mitteret, eundem Romano, qui tunc delongarii officio fungebatur, primum eductorem ipsius exercitus constituit. Interea mortuo Leone imperatore, Constantinus eius filius omnium electione imperium est adeptus, qui statim ad Romano suos delegavit nuntios, mandans ut una cum exercitu Constantinopolim remearet. Quibus respondisse fertur se nulla ratione Constantinopolim rediturum, neque sue dicioni obtemperaturum, nisi eum in palacio maiorem consiliarium et quasi patrem coleret; sin vero aliter, procul dubio sese totis nisibus suo imperio repugnaturum promisit. Mox namque verba operibus adimplens, civitatem que Avitus dicitur adiit ibique ne aliquis alimoniam Constantinopolim defferret penitus interdixit. Unde factum est ut cives, inedia pene consumpti, imperiali consilio eundem in palacio ut exposcerat receperunt. Qui instanter suam filiam Constantino imperatori in coniugio tradidit. Tum sibi tribusque suis filiis, id est Christoforo, Stefano et Constantino, imperialem coronam imposuit sicque in uno palacio quinque simul imperatores manebant. Nam Christoforus, maior Romano filius, non diu vivens imperium cum vita perdidit.

 

 

[IV.2.] His diebus mortuo Petro duce Badavario, qui rexerat ducatum annis tribus, successit Petrus Candianus antedicti Petri ducis filius.

 

 

[IV.3.] Predicti namque quattuor imperatores, inter se animos repugnantes, dum Stefanus et Constantinus fratres suum cognatum Constantinum occidere molirentur, interdicentem Romano patrem, violenter monachum effectum, aput insulas que Paonarie nuncupantur exilio damnaverunt. Hoc denique paterno selere patrato, iterum qualiter predictum Constantinum perdere conati sunt intimabo. Antiqua etenim consuetudo in Constantinopolitano p. 156 palacio fuisse refertur, quo quisque imperator milites illic haberet, qui palatinas excubias sorte peragerent, quos eolica lingua littorias nominat. Cumque tres simul illo tempore imperium gubernarent, unusquisque illorum in palacio huius conditionis proprios milites habebat, quibus omnibus quidam eunuchus, Gallus nomine, preerat. Cum quo quadam die duo fratres, id est Stefanus et Constantinus, clam tali ordine consiliati sunt, videlicet dum simul solito ad mensam convenirent et duris sermonibus cognatum Constantinum exasperarent, mox ut condictum indicium magister ab illis sentiret, propriis militibus aditum exeundi panderet, qui eundem Constantinum vel extinguerent vel de palacio turpiter eliminarent, Constantini vero militibus, ne sibi favere possent, aditum interdiceret; quod predictus Gallus libenter adimplere promisit.

 

 

[IV.4.] Sed Dei providencia, qui illum silicet Constantinum imperare disposuerat, hanc malignam conspiracionem noluit sibi latere. Isdem vero Gallus divina inspiratione mox creditum sibi consilium Constantino prodere studuit spoponditque ut illis innuentibus Constantini militibus, quos claudere promiserat, aperiret illorumque milites, quibus aperiret spoponderat, clauderet; quod factum est. Cumque in crastinum ad mensam convenirent et predicti fratres iniurias cognato imponerent, certus Constantinus fide Galli, illatis sibi iniuriis constanter vicem reddere cepit. Tunc illi innuentes inquiunt: "Numquidnam, Galle, possumus habere aliquos qui in isto arrogante nostras queant vindicare iniurias?". At ille: "Potestis" inquit et rapido cursu Constantini milites ad sui senioris auxilium promovit. Qui venientes statim utrumque fratrem comprehenderunt, ac Constantini iussu clerici facti, ad patrem monachum, quem ipsi exiliaverant, detulerunt.

 

 

[IV.5.] Quos cum patre venientes cerneret, insultans ait: "Et unde in hac mei exilii solitudine tam devoti et pulchri clerici delati sunt? Sed qui patrem exiliare non puduistis, exilii penam simul non sustinebitis, ut quem contempsistis habere p. 158 consortem in honore, non habeatis consolatorem in dolore". Mox vero per nuncios Constantinum suum generum taliter affatus est: "Noli, queso, mecum filios in uno exilio esse permittas, quia quos unum palacium capere nequivit, neque unum exilium capiat". Tunc Constantinus imperator alterum illorum, id est Stefanum, ad insulam que Preconisum nuncupatur, alterum vero, id est Constantinum, ad Sumatrapi insulam exiliari iussit. Qui videlicet Constantinus aput eandem insulam post parvum tempus a quodam imperatoris milite capite est truncatus.

 

 

[IV.6.] Imperatorum Grecorum ratio coegit nos a nostrae istoriae seriae aliquid discedere; nunc necesse est illam ordine repetere. Igitur Petrus Candianus dux, quem prediximus, sexto sui ducatus anno triginta et tres naves, quas Venetici gumbarias nominant, contra Narrentanos Sclavos misit, quibus Ursus Badovarius et Petrus Rosolus prefuerunt, qui absque effectu reversi sunt. Iterum namque totidem contra eos mittere studuit, quae, federe firmato, ad propria redierunt.

 

 

[IV.7.] Eo videlicet tempore mortuo Petro Olivolensi episcopo, qui episcopatum rexit annis

 

 

[…], Ursus sibi successit.

 

 

[IV.8.] Antedictus quidem Petrus dux tres habuit filios, quorum unum, nomine Petrum, populo suggerente consortem sibi elegit. Qui paterna monita flocci pendens, adversus eum insurgere temptavit, adeo ut quadam die utrarumque parcium milites ad pugnam peragendam in Rivoalto foro convenirent. Sed dum infirmo et vetulo patri maior pars populi obtemperaret filiumque perdere vellet, tandem pater misericordia motus, ne illum occideret rogare caepit. Tamen volens populo satisfacere, extra patriam illum exire iussit. Deinde omnes tam episcopi quam cuncto clero cum omni populo, facta conspiratione, iuraverunt quo numquam nec in vita nec post hobitum patris eum ducem haberent. p. 160

 

 

[IV.9] Is autem Petrus, qui patria pulsus fuerat, comitante illo Georgio diacono et Gregorio quodam presbitero una cum duodecim propriis servis ad Hwidonem marchionem, Berengarii regis filium, pervenit. Qui eum devote suscipiens, patri Berengario regi presentavit; a quo similiter cum honore susceptus, ut secum ad Spoletensem seu Camerini marchiam debellandam properaret invitatus est. Qui rediens, accepta a rege licentia de Veneticis vindicandi, Ravennam adiit, ubi cuiusdam relatione didicit septem Veneticorum naves in porto qui vocatur Primarius fore, quae negotiis honerate Fanensem urbem proficisci disposuerant. Tum sex Ravennatum navibus adeptis, contra easdem hostiliter irruens, eas absque obstaculo comprehendit sicque Ravennam reversus est.

 

 

[IV.10.] Interea mortuus est Petrus dux, pater ipsius, qui decem et septem annis rexerat ducatum. Post filii quidem eiectionem non plus quam duobus mensibus et quattuordecim diebus vixisse fertur. Anno igitur incarnationis domini nostri Ihesu Christi nongentesimo quinquagesimo nono omnis Veneticorum multitudo una cum episcopis et abbatibus convenere et sacramenta oblivioni tradentes cum trecentis pene navibus preparatis Ravennam, ut supradictum Petrum in ducatus honorem restituerent, properarunt. Quem suscipientes cum tali apparatu ad palatium duxerunt sacramentorumque fide principem iterum recrearunt.

 

 

[IV.11.] Qui non post multum tempus, nacta occasione, maritale thorum Iohaniae uxori suę interdiciens, in sancti Zachariae zoenobio monachicam vestem vi eam recipere coegit. Filium siquidem quem ex ea habuit, Vitalem nomine, clericum devovens, Gradensem patriarcham postmodum fieri promovit. Deinde Hugonis marchionis sororem, Hwalderada nomine, in coniugio accepit, a qua servorum ancillarumque copiis prediisque maximis dotalicii iure acceptis, exteros milites de Italico regno, cum quibus defendere et possidere predicta predia posset, acquirere studuit. Nempe tante audaciae fuisse fertur quo et subditos virtutis rigore plus solito premeret extraneosque sibi obsistentes ulciscendo devinceret. Ferrariensis quippe castelli populum potentissime debellavit; Opiterginum quidem castrum p. 162 igne concrematur devastari iussit nonnullaque alia se obiurgantibus aspera intulit. Verum quia omnia gesta ab illo explicare minime possum, eius exitum exarando demonstrare curemus.

 

 

[IV.12.] Octavo decimo quidem sui honoris anno una cum filio parvulo quem de predicta Hwalderada habuit, tali ordine interfectus est. Dum illum longo tempore Venetici ob austeritatem sui exosum haberent facultatemque perdendi sedulae machinarent, quadam die facta conspiratione in illum insurgere adorsi sunt. Palatium tamen, qui a bellicosis licet paucis militibus illum stipatum noverant, nulla ratione ausi sunt penetrare. Tandem nequam consilium invenientes, propinquas domos, quae e contra palatium citra rivolum consistebant, igne mixto picino fomento accendere studuerunt, quatinus flamarum flexibilia culmina vicinum palatium attingere et concremare possent. Unde factum est quod non modo palatium, verum etiam sancti Marci sanctique Theodori nec non sanctae Mariae de Iubianico ecclesiae et plus quam trecente mansiones eo die urerentur.

 

 

[IV.13.] Is autem dux, cum ignis calorem fumique suffocationem diu intra palatium ferre nequiret, per Sancti Marci atrii ianuas evadere cum paucis conatus est, ubi nonullos Veneticorum maiores una cum generis afinitate suum expectantes periculum repperit. Quos ut cernens, taliter allocutus est: "Et vos, fratres, ad exicii mei cumulum venire voluistis? Si aliquid in verbis vel in rebus publicis deliqui, meae inspiratae vitae spacium rogo et omnia ad vestrum velle satisfacere promitto". Tunc ipsi sceleratissimum et morte dignum eum adfirmantes, diris vocibus clamaverunt quod nulla evadendi in illo possibilitas foret et instanter mucronum ictibus undique illum crudeliter vulnerantes, diva anima, corporeo relicto ergastulo, superum petiit solia. Filium siquidem, quem nutrix ab incendii poena liberavit, a quodam nequissimo cuspide transverberatus est pariterque milites, qui illi favere nitebantur, occisi sunt. Gelida namque corpora quorum, id est genitoris et sobolis, ob ignominiam primitus exigua nave ad macelli forum, deinde, quodam sanctissimo viro, Iohanne Gradonico nomine, interpellante, ad sancti Yllari monasterium detulerunt. p. 164

 

 

[IV.14.] Patrato vero hoc nequissimo scelere, in sancti Petri ecclesiam convenerunt, ibique communi voto quendam virum Petrum, videlicet Ursoylum cognonime, preclarum generositate et moribus in ducatus honorem sublimare decreverunt. Qui a puerili etate nil aliud quam Deo placere studens, ad tante dignitatis provectum scandere contempnebat, timens ne secularis honoris ambitione propositum amiteret sanctitatis. Tandem inportune populo interpellante, non humano favore, sed totius reipublicę comoda huiusmodi principatus apicem accipere non recusavit. Deinde sacramentorum fide ab omnibus confirmatus, in propria domo degere voluit, interim sancti Marci ecclesiam et palatium recreare posset. Erat siquidem sibi coniux Felicia nomine et merito, unius nati tantumodo mater, qui patris equivocus nomine, non dissimilis extitit opere. Post cuius vero conceptionem, quam angelico inditio diva mater fertur cognovisse, maritalem torum viro sibi optemperante inviolatum vicissim Deo conservare deinceps devovere. Ceperat namque isdem dux Veneticorum causas bene et utiliter tractare censuramque legis in omnibus studiosissime observare et omnium virtutum gratia pollere. Combustum vero palatium et sancti Marci ecclesiam honorifice propriis sumptibus redintegrare studuit.

 

 

[15.] Interea Vitalis Gradensis patriarcha, predicti Petri interfecti filius, quorumdam Veneticorum consilio Saxoniam ad secundum Ottonem imperatorem properavit. Quem imperator devote suscipiens, dixit: "Cur ad me, pater, posita tanti itineris intercapedine, meam presentiam adire voluisti?". At ille: "Proprii", inquid, "parentes exicio coactus ad tuam clementiam veni, quatinus mei infortunii meeque inopiae consolator et fautor efficiaris". Tunc cesar, experta ordine huius sceleris ratione, patriarcham secum manere aliquamdiu rogavit suasque querelas pie veniabiliterque condoluit.

 

 

[IV.16.] Eodem quoque tempore domnus Hwarinus, venerabilis abbas sancti Michaelis monasterii, quod in Equitanie partibus in loco qui vocatur Cussanus scitum manere decernitur, Romam ad apostolorum limina properavit. In redeundo p. 166 quidem Dei fultus timore beatique Marci Veneciam intravit ibique aliquantis diebus orationis studio et domni Petri ducis precibus constrictus commoratus est. Quem cum domnus dux digna veneratione coleret et sedulae divina colloquia simul agerent, expertus est abbas ducem prorsus terrena parvipendere, habitamque dignitatem non ambitionis studio, sed subditorum solatio obtinere. Iniunxit tamen sibi dicens: "Si vis perfectus esse, relinque mundum huiusque dignitatis apicem, et in monasterio Deo servire festina". Cui dux: "Egregie", inquid, "pater et meae animae lucrator, suma aviditate tuis monitis obtemperare gestio, sed aliquanti temporis spacium rogo, interim meam facultatem disponere queam. Postea vero tuo monasterio tuique regiminis vinculo submissus Deo militare cupio". His quidem determinatis, certam diem decreverunt qua abbas Veneciam ad eundem suscipiendum reciprocaret; tum, accepta licencia, ad suum monasterium repedavit.

 

 

[IV.17.] Antedictus vero dux ceptam patriae salutem sollerti studio procurare non desiit, licet aliquanti, quorum consilio, ut diximus, patriarcha imperatorem adiit, sue ditioni perversos repugnatores efficerentur adeo ut suam vitam crudeli funere perdere molirentur. Tamen tante bonitatis et divinae virtutis gratia vigebat, ut quicquid ipsi de se clanculo iniqua machinatione determinarent, nemine indagante, cognosceret. Nullique resistente aliquod nefas recompensare voluit, sed equo animo Dei timore omnia tollerando sustinebat.

 

 

[18.] Inter haec, statuta die prelibatus abbas ad Venetiam reversus est ea occasione quo Hierosolimam ire vellet. Quem Petrus dux libenter suscepit et prima nocte diei kalendarum septembriarum ipse unam cum Iohanne Gradonico, nec non Iohanne Maureceni, suo videlicet genero, nesciente uxore et filio omnibusque fidelibus, occulte de Venetia exierunt. Qui non procul a sancti Illarii monasterio equos assendentes, iam detonsis barbis velocissimo cursu viam carpere ceperunt, in tantum ut tercia die Mediolanensem ruram transeuntes, Vergelensem urbem conspicerent. Sequenti vero die Veneticorum populi perditum pastorem p. 168 conquesti sunt, quem minime reperientes, maximo tabescebant dolore. Fuit nempe pauperum nutritor, ecclesiarum recreator, clericorum et monachorum fauctor omnibusque benivolus. De suis quidem facultatibus mille librarum numero ad Veneticorum solatia in palatio largivit; alias mille in pauperum alimonias contulit. In sancti Marci altare tabulam miro opere ex argento et auro Constantinopolim peragere iussit. Secum etiam maxima thesauri copiam ad predicti monasterii restaurationem deportavit. Rexit itaque ducatum annis duobus et mense uno; nam non plus etatis quam quinquaginta annorum fuerat quando secularem deposuit gloriam.

 

 

[IV.19.] Post cuius dicessum Vitalis, cognomento Candianus, vir totius prudentiae et bonitatis, in ducatus honorem subrogatus est. Quod audiens Vitalis patriarcha, qui apud Veronensem marchiam morabatur, in Venetiam intravit. Qui a duce interpellatus cum suis nuntiis ad pacem inter imperatorem et Veneticos consolidandam, Teutonicam petiit regionem, quoniam ducis Petri interfectione ammodum illos execrabiles exososque habebat; firmato autem federe ad propria reversus est. Praedictus namque dux, corporali molestia ingruente, quattuor diebus antequam vitam presentem determinaret, monachum fieri et ad sancti Illari monasterium se deferri promovit. Praefuit autem Veneticorum ducatui anno uno mensibusque duobus tumulatusque est in eodem monasterio.

 

 

[IV.20.] Quem Tribunus, cognomento Menius, dignitate successit; qui licet secularis sollertia careret, maximis tamen fortunae copiis exuberabat. Temporibus cuius aurea Venetia nonnullis ignominiorum periculis dehonestata est. Contigit autem ut Veneticorum maiores primitus contra ducem insidias demolirentur; deinde inter sese invicem discidentes, vicissim odiorum nequitiis inficiebantur. Interea inter Maurecenos et Coloprinos, Venetiae proceres, maximum iurgium p. 170 exortum est, adeo ut Stefanus Coloprinus cum filiorum et parentum afinitate, praedicti ducis consensu et virtute, quadam die in Maurecenos abolendos insurgeret. Sed Dei virtute huius periculi flagitium providi omnes evadendi facultatem consecuti sunt. Unus tantum illorum, id est Dominicus Maureceni, innocens in Sancti Petri Olivolensis foro detentus et diutissimae laceratus est. Cuius corpus, turpiter denudatum, semivivum ad sancti Zachariae monasterium parva lintre delatum est cumque in ecclesia positum a circumstantibus parentibus deploraretur, infra duarum orarum spacia vitalem deposuit halitum. Cuius mors suis maximum dolorem induxit, adeo ut ad hoc scelus ulciscendum oportunum expectarent tempus.

 

 

[IV.21.] Circa haec siquidem tempora secundus Otto imperator ad Italiam veniens Veneticorum fedus ob Petri Candiani ducis funus disrumpere conatus est. Ad quem Tribunus predictus dux suos internuntios mittens, eum placare suis muneribus studuit. Pacti etiam scriptionem tunc Veronae duci suoque populo renovatam perpetualiter ad habendum indulsit.

 

 

[IV.22.] Dehinc Ravennam pertransiens, Romam adire festinavit, ubi didicit Sarracenorum formidolosam gentem Calabritana invasisse loca iamque in Apulienses partes vellent tendere gressum, quam aggredi hostiliter conatus est. Verum dum proxima loca quibus Sarracenorum moltitudo manebat incautus peteret, tetra cohors repente christianorum exercitum ad certamen lacessere temptavit. Imperator quidem ignarus quod montium per anfractus omnes Sarracenorum maiores latitarent, illos, quos cernere valebat, facili certamine debellare autumans, pugnam audacter inchoavit eosque audacissimae, Christo favente, devicit. Cumque christianorum milicia cum triumphali gloria tentoria applicare propria vellent, paganorum moltitudo e montibus exiliens super eosque inopinatae irruens, illos caedere acriter cepit, in tantum ut illi quibus fugiendi aditus negabantur, crudeliter vulnerati caderent.

 

 

[IV.23.] Imperator siquidem, licet ingenti difficultate, per medias barbarorum acies vix ad litus usque pervenit, inimicorumque inportunitate territus fluctivagum mare intravit, ubi duae Grecorum naves, quae lingua illorum zalandriae p. 172 nuncupantur, non procul a terra anchoris herebant. A quibus ipse cum duobus suis vernaculis susceptus, minime agnitus est. Fertur namque quod per triduum illum vinctum custodirent, et quamquam ipse imperatorem se fore omnino denegaret, tamen Greci, ingenio peritissimi, nescio quibus inditiis, eum agnoscere potuerunt. Agnito vero, Constantinopolim illum deferre decreverant. Quod ipse expertus ait: "Et ego hoc toto mentis affectu opto, quoniam potius ad sanctorum augustorum vestigia exul degere gestio quam omnibus bonis privatus mei infortunii ignominiam hic sustinere. Tantum permittite quatinus meam coniugem meaeque fortunae reliquias me, priusquam recedatis, accipere liceat". Tunc duodecim scrinea plena thesauris copia ad littoris marginem delata sunt. Greci hoc cernentes, omni titubatione remota, eundem secum velle firmiter ire credebant. Et dum haec agerentur, Cessone, Metense episcopo cum nonnullis aliis littori astantibus, ipse adepto gladio in mare prosilivit et viriliter natando desideratum littoris marginem inlesus petiit. Et sic a duobus periculis liberatus, Romam cum uxore advenit; deinde Papiam ceterasque Italiae civitates peragrans Veronam adiit.

 

 

[IV.24.] Quem predictus Stefanus Coloprinus una cum duobus filiis et quibusdam parentibus expertus quod Maurecenorum temeritas, ducis videlicet consultu, parentis mortem vellent ulcisci, clam de Venetia exiens, festinanter adire procuravit. Cui imperator valedicens, cur propria amittere voluisse requisivit. Cumque infortuniis viae ventum seriae exponeret, cesari persuasit quod si vellet consiliis monitisque suis acquiescere, Venetiam diu desideratam facili certaminae posset acquirere. Et insuper quo imperatoris animus ad hoc nequissimum perficiendum scelus potius exardesceret, centu libras purissimi auri se illi daturum spopondit, si, devicta patria, sibi ducatus dignitatem concederet. Quod audiens imperator, universis suo sceptrui adiacentibus edictum et inevitabile intulit preceptum ut nemo aliqua presumptione fultus deinceps quemlibet Veneticum in aliquam sui imperii partem permitteret exire, neque aliquis suorum in Venetiam auderet intrare. Tunc unicuique Veneticorum secum degenti firmiter precepit ut cum suis videlicet nunciis loca quibus alimonia confluere ad Veneticorum solacia noverant sollerti studio custodirent. p. 174

 

 

[IV.25.] Unde factum est quo Stefanus Coloprinus cum filio suo Dominico Patavi commoraretur, Ursus Badovarius Athesim fluvium previderet, Dominicus quidem Silvo cum Petro Tribuno Mistrinis partibus insisterent, Iohannes quidem Bennatus, ceu Nugigerulus, inter omnes discurrere sedulae festinaret, Marinus Coloprinus in Istriensi comitatu huiuscemodi officium perageret, Ravennam quoque Stefano iuniori, prelibati Stefani filio, ad custodiendum iniungerent. Antedictus nempe Tribunus dux repugnantium infidelium nequitiam inultam diu non ferens, domos illorum devastari permisit uxoresque ne aufugere possent, custodire precepit.

 

 

[IV.26.] Imperator autem in tanta severitate et duricia ad Veneticorum districtionem perseverabat, quo nec precibus nec quibuslibet muneribus eum placare valerent, sed omnibus suis iterum preceptum imposuit ut nulli in aliqua sui imperii parte pervento Venetico parcere auderet. His quidem definitis Romam viscere disposuit in qua non diu incolomes manens, valida ingruente febre mortuus est sepultusque in Sancti Petri curte, non procul a sanctae Mariae ecclesia. Unde non dubium est, ut quidam spiritalis monachus, angelo sibi indicante, cognovit, quod ob Veneticorum afflictionem inopinatam incurrisset mortem. Venecia namque, per biennium tali perpessa infortunio, divinitate propitia liberata est.

 

 

[IV.27.] Praelibatus quidem Stefanus Coloprinus una cum filiis et ceteris aliis Papiensem urbem adire satagerunt flexisque poplitibus Adheleidam augustam, quae inibi morabatur, exorare incessanter ceperunt, ut inlesi suo conservarentur in regno, quoniam omnibus pene Italiae principibus morte digni ob propriae patriae delationem diiudicati sunt. Tunc repente apud Ticinum mortuo Stefano Coloprino, augusta praecibus Ugonis videlicet marchionis constricta, filios cum quibusdam aliis suis, preeuntibus nunciis, ad Tribunum ducem destinavit, quatinus quicquid sibi vel quibuslibet aliis perverse deliquissent, suo amore Venetiam consequi mererentur.

 

 

[IV.28.] Tribunus vero dux, quamquam invitus, tamen imperatricis iussu et prece gratiam simul et patria illis concessit et insuper, ne ab aliquis inimicorum temere p. 176 occiderentur, quattuor iuratoribus, sacramentorum fide muniti, securi in patria persisterunt. Maureceni sane taciti hoc totu considerantes, firmiter parentis mortem vindicare decreverant. Quapropter dum quadam die tres fratres, Stefani Coloprini nati, de palatio solito vellent domum parva rate redire, a quattuor Maurecenis interempti, rivoli latices proprio cruore infecerunt. Quorum corpora, a quodam suo homine de limpha sublata, orbate genetrici atque coniugibus delata sunt; altera vero die in sancti Zachariae monasterio tumulata sunt. Quorum duo laici fuerunt, tercius autem, id est Iohannes, clericatus officii sortem gessit. Licet dux ab huiuscemodi nefas se inmunem redderet, nonnulli tamen eiusdem sceleris eum noxium affirmabant.

 

 

[IV.29.] Anno vero tercio decimo sui ducatus isdem dux Mauricium suum filium Constantinopolim mittens, ipso eodemque infirmitate detentus sex diebus, non sua sponte, sed populo cogente, antequam ultimum sibi obscuresceret, monachus in sancti Zachariae caenobio effectus est. Prefuit autem Veneticis annis tredecim et mensibus quinque sepultusque est in eodem monasterio.

 

 

[IV.30.] Anno vero dominicae incarnationis nongentesimo nonagesimo primo Petrum, antedicti domni Petri Ursiuli ducis sobolem, trigesimo suae ętatis anno Veneticorum populi ad paternam dignitatem promoverunt. Qui probitate et actu haud degenerans a divo parente utriusque tamen hominis peritia omnes poene antiquos excellebat duces. Iste nempe patriae comoda non modo in priscum consolidando reduxit statum, verum in tantum rem publicam auxit ut suis temporibus Venecia prae omnibus finitimarum provinciis decore et opulentia sublimata diceretur.

 

 

[IV.31.] In sui quidem honoris exordio Constantinopolytanos imperatores omnesque Saracenorum principes suis legationibus placatos ac devotos amicos firma stabilitate adquisivit. Nuncios etiam Saxoniam ad tercium Ottonem regem, praeclare indolis puerulum, destinavit, cum quo tanti amoris ac amiciciae vinculo sese coartavit, quatinus, remota dilatione, deinceps quicquid sibi possibile conpetebat, ad votum consequaeretur. Hisdem namque dux a Croatorum Sclavorum p. 178 oppressione suos potenter liberavit, quibus etiam solitum censum primus dare interdixit. Cum Italicis vero principibus amiciciae foedere copulatus semper mansisse probatur. Tamen si quis horum, aliqua stipatus temeritate, suis quoddam honerosum plus pacti decreto inponere voluisset, viriliter obsistendo sui compos in omnibus manebat. Quid dicam? Proprios aequo moderamine aequitatisque trutina preesse satagebat; extraneis vero suae resistentibus ditioni vicissitudinem reconpensabat. Quibus tamen fortunis Venecia suis diebus claruit serie prodere conabor.

 

 

[IV.32.] Eo namque tempore Gradensis civitas, quae totius novae Venetiae metropolis fore dignoscitur, vetustate ex maxima parte consumpta videbatur. Quam praedictus princeps ab ipso fundamine ad propungnaculorum usque sumitatem munitissime renovavit domumque propriam in ea iuxta occidentalem turrim edifficare fecit; parietes etiam seu ecclesiarum laquearia recreare libentissime studuit. Apud Civitatem quidem novam, quae vocatur Eracliana, pulchrae imaginis domum una cum capella ipso eodemque tempore componere fecit.

 

 

[IV.33.] Interea Iohannes Belonensis episcopus Venetiquorum ducatus praedia in finibus Civitatis novae Tribuni ducis tempore usurpata per vim actenus retinebat. Quem nec regalis iussio, nec quolibet promissum ab ipso infortunium terrere potuit quo iniuste retenta redderet pacemque cum domno Petro duce haberet. Qui dux, quamquam moleste, tamen pacifice interim Heinrici ducis presenciam Veronensis susciperet marchia hoc tollerare disposuit. Pervento vero duce, suis internunciis eundem petere procuravit; qui amicicię foedere simulatus, de Iohanne episcopo seu ceteris sibi adversantibus legem facere ad suum velle spopondit. Tamen, quod ore promisit, citius faciendi voluntatem dicto permutavit. Petrus itaque dux, tante deceptionis providus, suum legatum Ottoni, famosissimo regi, ad Aquisgrani pallacium sine aliqua mora transmisit, qui huiusmodi causas ordine sibi panderet. Hoc denique expertus rex prenotati ducis Heinrici actum omnino redarguens; omnia obmissa praedia Petro duci praeceptali institutione p. 180 ad habendum concessit. Cui etiam Brunonem, nobilem suum militem, misit, qui hoc negocium legis censura regiaque auctoritate inter se et episcopum definiret. Quem episcopus adeo flocti pendens ut illum nec conloquio adire nec videre voluisset. Cumque domnus Petrus dux talia cerneret, accepto a regio nuncio et a suis salubre consilium, inevitabile decretum supra suos inposuit, quo nemo illorum aliqua presumptione fultus predictam seu Istriensem aussus foret marchiam adire, neque aliquod venale vicissim vendere vel conparare. His quidem peractis, regalis nuncius ad propriam reversus est. Caeptum vero iurgium a duce diutissime perduravit, in tantum videlicet ut non solum illius marchiae peculia salis egestate consummerentur, verum etiam homines, subsidiis Veneticorum carentes, miserabili calamitate perpessi, sedule ad ducem pacem, quam consequi non valebant, humiliter efflagitarent.

 

 

[IV.34.] Dux itaque audiens Ottonem regem ad Italiam venturum, pacem cum praedictae marchiae populo facere diferabatur. Tunc suos nuncios denuo Teutonicam ‹regionem› mittere disposuit, qui inter Alpium anfractus regem iam ad Ausonia venientem repperierunt. A quo honorifice suscepti,

 

 

[…] suis dux inimicis intulerat libenter audivit. Insuper promisit numquam quolibet modo illum constringere ad pacem faciendam interim ipse vellet. Deinde antequam Italiae planiciem peteret, eundem ducem dulci praece rogando demandavit ut suum natum, adhuc christianae fidei confirmatione carentem, Veronam sine aliqua mitteret mora; quod dux suorum fidelium consilio facere adquievit. Puero quidem Verona pervento, officiose a rege susceptus est. Quem chrismatis unctione propriis amplexibus coartatum fecit munire et, amisso paterno nomine, Otto, id est suus aequivocus, nuncupatus est. p. 182

 

 

[IV.35.] Iohannes quidem prememoratus episcopus, seu Rozo, Tarvisianę sedis antistes, cum quibuslibet aliis ad pacem interpellandam ibi convenerunt, quibus rex hanc adquirere interdicens donec domni Petri ducis polliciti forent satisfaciendo gratiam recuperare. Insuper Iohannem episcopum ducis terram, quam iniuste possedebat, reddere cum lege coegit.

 

 

[IV.36.] Hac tempestate inter Veronensium cives et Teutonicorum exercitum exortum fuerat iurgium, sed Teutonici a civibus interemti per civitatis platheas nonnulli occubuerunt. Inter quos nobilissimus unus cecidit adoloscens, Carolus nomine, qui maximum de suo funere dolorem regi suisque conpatriotis reliquaerat. Quod rex graviter ulcissi in civibus decreverat; tamen eiusdem civitatis Odberti episcopi interventu evaserunt.

 

 

[IV.37.] Otto vero, praedicti domni Petri ducis filius, diversis muneribus a rege foeneratus, ad Veneciam reppedavit. Tunc domnus dux pacem diucius imploratam inimicis indulsit, quamvis Iohannis episcopi severitas in amisso praedio perduraret.

 

 

[38.] Eo quoque tempore apud Rivoaltum mortuo Marino Olivolensi episcopo, qui episcopatui praefuit annis

 

 

[…], successit sibi Dominicus, cognomine Gradonicus.

 

 

[IV.39.] Otto denique rex Brisciam caeterasque Italiae urbes peragrans, Papiam advenit. Hic Italici principes, fidem supra evangeliorum sacraria facientes, regem ipsum conlaudaverunt ibique Iohannem, apostolicae sedis antistitem, defunctum audiens, Brunonem, suum videlicet nepotem, Ottonis ducis filium, ad hanc dignitatis apicem fastigiare disposuit; quod postea complevit. Deinde per Arripdani fluenta navigio Ravennam adivit, ubi aliquamdiu comoratus, Redulfi Ariminensis comitis nec non Herimundi atque sui fratris Raimundi pro aecclesiarum seu pauperorum praediis, quae usurpata possidebant, oculos eicere iussit. His definitis, Romulidam appetens urbem in qua a predicto Brunone apostolico, qui postmodum Gregorius dictus est, Romanorum multitudine interpellante, unctus et consecratus est imperator. Hinc non procul a Romana p. 184 urbe discedens, ut remissius illius climatis aestum tollerare quivisset, inter Camerinae marchiae alpes aliquid commoratus est. Postmodum per Tusciae viam Papiensem reppetens urbem, omnibus sibi obtemperantibus imposuit aedictum, quo ubicumque in suo imperio perventi Venetici forent, inlesi et sine aliquo inposito gravamine degere debuissent. Et tunc per Cummanum lacum iter arripuit ultramontanum.

 

 

[IV.40.] Circa haec namque tempora Croatorum iudex propter interdictum sibi censum a duce in Veneticos lesionis molestiam exercere conatus est. Unde domnus dux sex naves praeparatas illuc mittens, quibus Badovarius, cognomento Bragadinus, prefuit. Qui unam illorum civitatem, quae Issa nominabatur, conprehendens utriusque sexus captivos ad Veneciam deportavit. Et ex hoc maioris odii cumulum inter Veneticos et Sclavos pululavit coeperuntque iterum censum inportune ducis exigere, quibus dux pro illorum ignominia demandans: "Non per quemlibet nunciorum hunc mittere curo, sed vita comite ad hanc persolvendam dationem venire ipse non denegabo".

 

 

[IV.41.] Eo namque tempore Iohannes Grecus Placentinae aecclesiae presul Constantinopoli cum Grecorum imperatoris legato reversus Romam adivit. Qui dum apostolicam sedem, abiecto a Iohannis Crescentii temeritate pastore, vacuam repperiret, invadere contra imperiale decretum minime formidavit. Gregorius vero illius aecclesiae sponsus per Italiae urbes merens, imperatoris expectando adventum versabatur.

 

 

[IV.42.] Per haec quidem tempora antedictus dux Iohannem suum filium Constantinopolim destinavit, quem imperator non solum diversis muneravit donis, verum etiam aegregiis honoribus sublimavit.

 

 

[IV.43.] Imperator siquidem hoc nequissimum scelus a Iohanne Greco patratum cum audiret, Italiam festinus reciprocare non pigritavit. Qui ex Ticinensi urbe p. 186 Ravennam descendere navigio disponens, Petro suo dilecto compatri, Veneticorum duci, rogando demandavit, quatinus Ottonem suum filium ultra Ferariense castrum sibi obvium mittere non recusaret. Quod dux libenter agere volens, filium cum decoratis navibus misit, inter quas una quantitate et pulchritudine excellebat navis, quam imperator unam cum puero ascendens, Ravennam usque pervenit. Ubi non diu manens, ducis puerum donorum copiisque ditatus ad Veneciam redire dimisit.

 

 

[IV.44.] Ipse vero Romam, ut inimicorum arroganciam abolere posset, petere curavit. Qui audientes eum Romam venturum, alter illorum, id est Iohannes Crescencius, in sancti Angeli castello se cum suis etrusit; alter quidem, id est Iohannes Grecus, procul a Roma inexpugnabilem turim intravit. In qua non diu, vento imperatore, illum manere licuit, sed ab eius militibus captus, proiectis oculis auribusque praecisis, nares etiam et linguam amisit et capitis deturpatus decoritate, Romam in quodam monasterio delatus est. Et quoniam ad tanti facinus ultionem hoc non suffecaerat, postmodum a sacro concilio depositionis sentenciam sustinens, sacerdotale officium perdidit et a Romanis impositus deformis aselli terga, versa facie ad caudam, sub praeconi voce per Romanas regiones ducebatur. Dehinc munitissimum sancti Angeli castellum omnes Romani cives una cum Teutoniquorum exercitu expugnaret caeperunt. Quod magna cum dificultate conpraehendentes, Iohannem Crescencium veniam miserabili voce adclamantem in sumitate, ut ab omnibus videretur, decollaverunt. Et proiecto tellure, aliis, quibus evadendi facultas defuit, simili poena in monte Gaudio imperiali decreto suspensi sunt. His peractis trium annorum spacio imperator regno praefuit Italico, in quibus multa peregens regnum visitavit Teutonicum.

 

 

[IV.45.] Illis namque temporibus in Dalmacianorum confinio non plus quam Iateranenses cives Veneticorum ducis ditioni obtemperabant. Quos Croatorum ac Narentanorum principes crebro affligere solebant in tantum ut Narrentani horum p. 188 quadraginta compraehendentes, secum vinctos deportaverunt. Unde Dalmacianorum populi omnes poene simul convenientes, Petro Veneticorum duci suis internunciis hoc demandaverunt, quod si ipse venire aut exercitum mittere vellet, qui eos a Scavorum severitate liberaret, ipsi et illorum civitates perpetua stabilitate suae suorumque successorum potestati subditos manerent.

 

 

[IV.46.] Hoc audiens Petrus dux, nulla interposita dilacione, suorum consilio munitus, navalem preparare expeditionem peregit septimoque sui ducatus anno asensionis Domini festo cum suis in sancti Petri Olivolensis ecclesia ad missarum ministeria percipienda convenire voluit. Cui Dominicus eiusdem loci episcopus triumphale vexillum contulit et una classem consendentes illo die Equilensem portum intraverunt. Dehinc velis libratis occiduoque vento flante, Gradensem applicuerunt urbem. Quos domnus Vitalis patriarcha preeunte plebe cum clericorum apparatu excipiens, digna suo principi obsequia exibuit; cuius quoque dexteram victrici sancti Hermachorae signo condecoravit.

 

 

[IV.47.] Inde pellagi sulcando undas Istriensem ad provinciam transientes, civitatis Parentinae iuxta insulam velis depositis, pernoctare disposuerunt. Quibus venerabilis Andreas episcopus occurens, famulamina Petro duci multa inpertitus est. Quem humiliter rogitans ut sancti Mauri oraculum adire non recusaret; cuius petitioni adquiescens, multo milite stipatus urbem intravit et expletis in sancti Mauri aecclesia ministeriis sacris. Arrepto exin itinere, remigantibus nautis, apud monasterii sancti Andreae insulam, quae iuxta Pollensem civitatem manet, grata ospicia habere voluerunt. Illuc Bertaldus Pollensis eximius antistes cum clericorum et civium multitudine festinus advenit et utroque honore eundem ducem glorificavit.

 

 

[IV.48.] Deinde vastum velificando aequor Absarensem ad urbem delati sunt, ubi non modo cives, verum omnes de finitimis tam Romanorum quam Sclavorum castellis p. 190 convenientes, tanti ospitis adventum se praevenisse gaudebant et sacramentis ab omnibus peractis sub illius principis potestate manere decreverant. Hoc peracto, sacrum diem pentecosten solemniter celebrantes, predicto principi laudis modulamina decantaverunt. Tunc omnibus, quibus aetatis plenitudo adherat, secum venire iussit et, acceptis stipendiis, dispositum transfretare iter caeperunt. Altera vero die Iatarensem antequam adpropinquaret urbem, eiusdem civitatis prior cum episcopo et caeteris suum dominum gaudimoniis potiti recaeperunt, et ingressi urbem, ibi illius regionis maiores confluentes, eiusdem principis dominationi subesse praeobtabant. Inter quos Veclensis et Arbensis episcopi cum earum civitatum prioribus adfuerunt et pari voto supra sacra evangelistarum dicta iuraverunt quo iuxta illorum scire et posce deinceps domni Petri ducis fidem observare debuissent. Insuper episcopi eisdem sacris confirmaverunt quo feriatis diebus, quibus laudis pompam in aecclesia depromere solebant, istius principis nomen post imperatorum laudis preconiis glorificarent.

 

 

[IV.49.] Croatorum itaque rex ad suae gentis depopulationem ducem advenisse prenoscens, nunciorum studio eundem placare pacificis nisus est verbis. Quod domnus dux omnino parvi pendens, eosdem nuncios redire dimisit et sic tractare cum utriusque gentis exercitu adorsus est quo inimicorum aditus intrare, vel quibus argumentis illorum munitissima loca indemnis capere posset. Tunc quorumdam relatione didicit quadraginta Narentanorum nobilium de Apuleis partibus peractis negociis ad propriam velle reverti. Decem naves, hominibus oneratę, ad insulam quae vocatur Caza sub omni festinatione destinavit. Qui dum irent, facili certamine eosdem comprehendentes, Traorensem ad urbem accelerare voluerunt.

 

 

[IV.50.] Domnus namque dux utriusque et Dalmacianorum ac Venetiquorum militibus circumseptus, sexto die predictam urbem relinquens, ad quandam non longe a Belgradense urbe insulam advenit, de qua talem legationem civibus mittere placuit, ut si spontaneum famulicium persolvere et fidelitatem sibi iurare p. 192 vellent, gratiam adipisci valerent, sin autem se certamine capturos procul dubio scirent. Hoc vero audientes, domini sui, Sclavorum scilicet regis, periculum incurrere formidabant et tanto principi resistere non valebant. Unde utroque discrimine positi, quid agere poenitus ignorabant; tandem timoratione domni ducis atriti adstantibus eiusdem regis militibus et sacramenta et obsequium persolverunt. Egressus vero inde, Levigradę insulae colones egregio duci occurrentes, sacramenta prompte fecerunt.

 

 

[IV.51.] Cumque Traorensem urbem peteret, ab episcopo civibusque sacramentis corroboratus est. Inibi suos, quos antea ex Iaterensi civitate misisse diximus, victores repperit. Sclavorum etiam regis frater, Surigna nomine, aderat, qui, condam fraterno dolo deceptus, regni amiserat diadema. Ipse namque non modo sacramenti vinculo se eidem duci associavit, verum etiam Stefanum puerulum, karissimam sobolem suam, sibi pro obside commendavit. Hinc Spaletinam nobilissimam et validam urbem, quę tocius Dalmaciae metropolis constat, predictus princeps advenit. Quem archiepiscopus, sacro infulatus officio, cum urbana tam clericorum quam laicorum multitudine excepit et missarum sollempniam celebrans ex voto iusiurandi fide eidem omnes placare satagerunt.

 

 

[IV.52.] Narrentanorum quidem princeps quadraginta suorum in captivitatem mancipatos expertus est. Qui suis internunciis domnum ducem continua prece sibi illos reddi imploravit, hoc videlicet pacto, quo priusquam ipse dux de illis exiret finibus, tam ille, Narrentanorum princeps, quam omnes sui maiores sibi ad satisfaciendum pro suis votis convenirent et nec censum predictum aliquo modo exigere nec quempiam iterantem Veneticum molestare deberet. Tunc dux captivos reddere iubens, sex tantum illorum ne ipse pacem violasset retentos secum reservavit.

 

 

[IV.53.] His definitis, ad alios illius regionis subiugandos gressum tendere cepit. Apud sancti Maximi ecclesiam ospicium habere dum voluisset, Curzule insule habitatores, suis recusantes parere iussionibus, valida manu adquisivit sueque potestati subiugavit. Preterea dum isdem dux quicquid cordi aderat Deo fautore p. 194 ad votum consequeretur, improbos Ladestinę insulae habitatores agredi conatus est. A quorum rabiae Venetici illa per navigantes loca propriis facultatibus privati, nudi sepissime evaserunt. Erat siquidem eadem insula scopulosis promunctoriis circumsepta; licet aditum intrantibus non denegaret, montium tamen sublimitate ostentabatur, e quibus unus murorum menibus turriumque hedificiis munitus, inexpugnabilis ab omnibus credebatur.

 

 

[IV.54] Dein vero predictus princeps, multitudine navium collecta, quendam illius insulae portum penetravit, mandans civibus ut relicta pertinatia ad se venirent, aut pugna sese petituros scirent. Qui timore constricti pacifica verba protulerunt. Postmodum illis iniunctum fuit nulla ratione pacem a duce consequi posse, nisi civitatem ipsi destruerent, destructam vero inreparabilem inhabitabilemque relinquerent. Quod omni nisu facere interdicentes, tanti exercitui sese obsistere adorsi sunt. Tunc isdem princeps suos ad certamen preparare illosque inpugnare acriter iussit; verum quia arduus locus difficilem dabat appropinquantibus ingressum, iaculorum ictibus hostes aliquandiu procul, virtute qua poterant, coarcere satagebant. Tamen Dei omnipotentis dispensacione maior pars exercitus ex illo loco, unde illius municionis ostia patebant, impetum facientes, reliqua montis per devia consendendo, turres, ubi aquarum vascula tuebantur, comprehenderunt. In quibus consistentes, in tantum luctamine comprimebant, donec deiecti animo, armis depositis, nichil amplius quam mortis exosum periculum evadere flecsxis exorabant poplitibus. Dux itaque pietatis amator omnes vivos conservare instituens, civitatem tantum devastare precepit. Quo peracto victor princeps sancti Maximi aecclesiam reciprocavit. Illic Ragusiensis archiepiscopus cum suis conveniens, eidem principi sacramenta omnes facientes, obsequia multa detulerunt. Inde predictas civitates repetendo remeans, ad Veneciam cum tali triumpho tandem regressus est.

 

 

[IV.55.] Interea Otto imperator ad Italicum regnum tertio repetere disponens per vasti Cumani laci gurgites aditum habere voluit; quem Longobardorum multitudo p. 196 Cumana in urbe excoeperunt. Inter quos Iohannes diaconus, supradicti Petri ducis nuncius, licet de sui senioris triumpho ignarus, advenit suumque seniorem tantum profectum ad debellandam Sclavorum duriciam imperatori nunciavit. Cumque isdem Iohannes unam cum imperatore Ticinensem adiret urbem, nonnullis referentibus sui domini adventu et triumpho extitit expertus. Cui imperator ad propriam iam reddire volenti hoc secretum iniungens suo seniori delegavit, ut, si possibile foret, dilectionis gratia in aliquo sue potestatis loco clam vellet venire et tanti viri et compatris presentia et sagacitate potiri. Dux namque quamquam avide tale audiret nuntium, tamen numquam hoc fieri posse credebat quo tantorum regnorum princeps suis ignorantibus expedite aliena iura valeret intrare. Verum cum suorum nemine eodem comunicare sermone volens, tacitus sibi in corde servabat.

 

 

[56.] Predictus vero cesar, Ticinense relicta urbe, per Tuscie alpes Romanum obtabile peciit solium; deinde in abstinencia, que pascalem antecedens solemnitatem, Ravennam descendere curavit. Cui Petrus dux eundem Iohannem diaconum destinavit; a quo benigne susceptus, inportune id ipsum quod antea dixerat reciprocare satagebat. Unde factum est ut inter utrasque partes sępedicto Iohanne diacono crebro discurrendo, tale ventilaretur negocium. Demum imperator salubre a duce accepto consilio sacrum diem pascalem devotissime celebrans omnibus maioribus suis indicavit se purgationis poculum apud sancte Marie monasterium in quadam insula, que Ponposia nominatur, accipere et aliquantis inibi diebus commorari velle. Manet siquidem eadem insula non procul a Venecia, ex una parte marino littore, ex aliis Eripdani cingitur fluentis. His dictis, dies statuta est in qua ille et sancti Marci oraculum et diu desideratum compatrem adiret. Tunc cum aliquantis, quibus hoc familiariter commissum habebat, intrans navim, predictum peciit monasterium. Ubi minime pernoctans, abate cum monachis astantibus eiusdem monasterii quoddam ospiciolum previdens preparare iussit, in quo sese per triduum curationis potum custodire simulabat. p. 198

 

 

[IV.57.] Nocte itaque perventa parvam naviculam ascendens, qua predictus Iohannes diaconus ad ipsius insule marginem prestolando latitabat. Hecilinus vero comes, qui postea Baiovariorum dux effectus est, et Raimbaldus Tarvisianus comes, Teupernus bellicosissimus vir, Rainardus, Tamo, camerarii, Waltterus, unicus capellanus, Fredericus, postmodum Ravennas archiepiscopus extitit, qui simul in predictam navim ascenderunt. Qui tota nocte et die nautis inquiete navigantibus iam sequentis noctis in tempestate sancti Servuli ęcclesiam, quę non longe a ducis palacio scita decernitur, applicuerunt, ubi Petrus prepotens dux tanti hominis occulte adventum prestolabatur. Et quia tetre noctis obscuritate minime conspici vicissim sese valebant, inter amplexus et novi ospitis dulcissima obscula dux taliter illum allocutus est: “Si vis sancti Zacharię monasterium previdere, instanter oportet te illuc ire, quo lucis ante crepusculum in palacii mei meniis queas dignissime ospitari". Deinde navim uterque ascendens alter proprium palacium, alter quidem predictum petiit monasterium. Postquam illius monasterium ingressus ipsi patefactus foret, ecclesiam intravit; haud tamen illic diucius commoratus, sed, ut condictum fuerat, ad palacium advenit et omni dequoritate illius perlustrata, in orientali turre secum duobus suis retrudi et servari voluit. Erat sane vili, ne agnosceretur, habitu indutus.

 

 

[58.] Prefatus vero Hecelinus cum ceteris ducem de matutinali officio veniente ante Sancti Marci limina exceperunt; cui salutaria verba, ne circumstantes hoc secretum sentirent, ex imperiali parte pertulerunt. Quibus dux quomodo imperator vigeret, vel ubi esset inquiens requisivit. At illi apud Pamposiae monasterium eundem sospitem dimisisse responderunt et, datis obsculis, hospitari illos iuxta palacium iubens, ipse vero imperatorem adivit. Neque fas duci fuerat cum imperatore per totum diem in predicta turre manere, ne quis Veneticorum huiuscemodi rei capacitate posset sentire; ad prandii refectione cum aliis palam conveniebat. Sero una cum cessare dapibus colloquisque reficiebatur.

 

 

[IV.59.] Ad perfecte namque fidei vinculum confirmandum, filiam ducis adhuc p. 200 caticumina de sacro baptismatis lavacro cesar suscepit. Pallium quidem, quod pro pacti federe a Veneticis supra quinquaginta libras persolvebatur, eidem suo compatri duci perpetua scriptione donabat et omnia quomoda illi firmiter dehinc impertiri pro votis promittebat. Sed nichil dux ei exigere volens nisi ut ecclesiarum suarum seu omnium Veneticorum predia integre solidatis in statu suis temporibus conservaret. Altero autem die, cum iam redeundi licitum habere volebat, diversarum generum fortunis dux eum munerare voluit; qui nichil orum continere cupiebat dicens: "Illud mihi crimen inducere nolo, ne quis cupiditatis et non sancti Marci tueque dilectionis causa me huc venisse asserat". Tamen inportunis coartatus precibus, eburneum sedile cum suo subsellio, nec non argenteum siphum et urceum raro peractum opere dono, licet invitus, recepit datoque obsculo, lacrimantibus utrisque separati sunt.

 

 

[IV.60.] Hecilinus siquidem et ceteri antedicti non illo, sed altero die licentiam perceperunt. Imperator cum duobus tantum et Iohanne diacono navim intrans, predictum occulte in nocte regressus est ad monasterium. Mane vero se prestolantibus videre inopinate exibuit et Ravennam cum prelibati Iohanni diaconi nave properans, de Venetia se reverti omnibus prodiit; quod difficile credere volentes ammodum mirantur. Dux itaque omnem Veneticorum populum post triduum in palacio convenire indixit; cui huiuscemodi gestum patefaciens, non minus fidem imperatoris quam pericia sui senioris conlaudabat.

 

 

[IV.61.] Eodem quoque tempore Beneventanos cives audiens imperator sibi rebellare, quibus agressis suo imperio potenter subiugavit multosque interfecit. His peractis, Ravennam iterum adveniens, Papiensem deinde peciit urbem ibique Romanorum cives dominationis iugo abiecto sibi repugnaturos audivit; contra quos patricium suum, nomine Zazonem, cum exercitu mittens, ipse navigio Ravennam instanter descendit.

 

 

[IV.62.] Eo tempore duo imperialia ornamenta auro miro opere acta cesar per Iohannem diaconum Petro suo compatri duci, unum ex Papiensi aliud ex Ravennati urbm dono transmisit. Cui dux recompensationis gratia cathedram p. 202 elephantinis artificiose sculpta tabulis per eundem diaconum Ravenne direxit, quam avide suscipiens in eadem conservandam urbe reliquit.

 

 

[IV.63.] Dehinc Romanam dum vellet validam urbem repetere, civium insidias formidans, in quoddam castellum, Paternum nomine, ascendit, ubi infelix non diu sospes manens, inter dulces annos corpoream dure vitam amisit. De cuius funere gentes ubique minime tunc questu silebant. Corpusculum vero eius Coloniensi archiepiscopo cum ceteris defferente in Aquisgrani palacium fuerat delatum, ut cum decessore suo pie memorię Karolo queat iudicialem ibi prestolari diem.

 

 

[64.] Post hunc Henricus regalis dux, prosapia de regia ortus, regnorum rite suscepit diadema, quamquam Ardoinus, commitis Dadonis filius, apud Ticinu quibusdam Longobardorum sibi faventibus regni coronam usurparet; tamen illorum maior pars Henrici regis expectabat adventum.

 

 

[65.] Anno quidem incarnacionis Redemptoris nostri millesimo quarto, ducatus vero domni Petri Veneticorum ac Dalmaticorum ducis decimo, Iohannes eiusdem ducis egregia proles genitoris effectus est consors dignitate. Quem dum tercia etas octavo decimo anno ephebum foveret, nimirum paterno ingenio et probitate vigebat. Qui pii parentis adeo obtemperare studeat moribus ut sub gemino regimine omnis patria uno maneret foedere.

 

 

[IV.66.] Eodem vero anno Sarracenorum multitudo, Apuliensium fines invadens, Varensem civitatem, ubi Gregorius imperialis catapanus preerat, ex omni parte obsidione circumdabat. Quod audiens Petrus prepotens dux, preparare maximam expedicionem iussit sanctique Laurentii in solempni die de Venecia exiens eosdem expugnaturos aggressus est. Qui vastum per mare velificando terrarum diversa loca dum transiret, octavo idus septembris predictam urbem appropinquabat. Sarracenorum nempe uterque exercitus cernens insperatam salutem christianis advenire armatis manibus, alii supra equos littore adstabant, alii naves p. 204 ascendentes christianos ad certamen audacter provocabant. Sed divina propiciatione domnus Petrus dux cum omnibus suis antedictę civitatis in portum indemnis ingressus est. Quem cives una cum Gregorio imperiali catapano digne suscipientes eiusdem urbis in palacio ospitari fecerunt. Tunc domnus dux quomodo urbem a paganorum severitate tueri quivisset pertractare cepit; verum prius alimoniarum solatiis cives inedia perpessos sufficienter recreavit.

 

 

[IV.67.] Tum ut viriliter contra nequissimam gentem bellum agerent amonuit et victrice vexillum se preire iubens, quosdam in suburbio ad pugnandum instituit, quosdam vero secum adsumens, navalem adorsus est peragere bellum. Unde factum est quatinus per triduum continuatim nunc gladiorum, nunc igneis iaculis Sarracenos acriter insequerentur. Tercię noctis in silentio paganorum aufugit exercitus; ceteri autem, qui finitimarum loca crudeli iure mancipando possidebant, non multum post illos degentes, confusi recesserunt. Cives itaque domni Petri ducis nomen deinceps celebre et honorabile habuerunt, qui nullo terreno sed divino constrictus timore eos liberavit ab inimicorum persecutione.

 

 

[IV.68.] Non puto pretermittendum fore prodigium quod cuidam Sarracenorum die quo festiva Dei genetricis assumtio a fidelibus celebratur divinitus ostensum est. Nam dum in sancti Benedicti monasterii, haud procul ab urbe, quadam munitissima turre ipse maneret, emicantem stellam ex occiduo climate prepete cursu venire eiusdemque civitatis in portu cadere conspexit. Hoc, ut Ieronimo spirituali et prenotati monasterii patri patefactum esset, statim futurum sanctę Mariae auxilium, que stella maris interpretatur, civibus advenire intellexit. Quod intemerata puerpera in Petri Veneticorum ducis adventu procul dubio complevit, quem de occiduis partibus venire permittens in suae nativitatis festo, de oste illi concessit triumphum. Isdem namque dux de illo loco nuncios suos Constantinopolim destinavit et a catapano imperiali multis ditatus muneribus ad Venetiam incolomes remeavit.

 

 

[IV.69.] Hoc quoque tempore Heinricus rex Ottonem ducem ad Italia cum exercitu mittens cum Ardoino, usurpativo rege, iusta Alpes, in campo, qui Vitalis p. 206 nuncupatur, pugnam peregit et ex utraque parte multi ceciderunt. Cumque hoc Heinrico regi foret expertum, in sequenti anno maxima stipatum expedicione Italiam intravit et, Ardoino a Veronensi urbe expulso, omnes Longobardos potenter suo regimini subiugavit.

 

 

[IV.70.] Cui Petrus etiam Veneticorum dux in predicta urbe suum natum mire pulchritudinis puerulum, prece sua permotus, honorifice delegavit, quem chrismatis divo liquore ex more fecit linire, patri obtime muneratum remisit. Deinde ceteras Italię civitates properare disponens, Papię a Mediolanensi archiepiscopo estitit coronatus, ubi cives insidias contra suum regimen molliri cognoscens, totam pene urbem incendio et interfectione devastavit, et tunc per Cumanum lacum ultramontanum petiit regnum.

 

 

[IV.71.] Hoc quoque tempore Petrus famosus dux, sedula petitione a Vassylio et Constantino imperatoribus coactus, Iohannem ducem, suam dilectam prolem, ad regiam urbem causa coniugii delegavit. Quem imperatores dum benigne susciperent, cuiusdam nobilissimi patricii filiam Argiropoli nomine, imperiali editam stirpe, illi desponsare decreverunt et, ut tante femine, imperatorum videlicet neptis, copulationis dies acceleraret, prefatus dux una cum puella imperiali decreto in quadam capella convenire permissi sunt ibique ab eiusdem urbis pastore sacre benedictionis munus ab imperatoribus aureas diademas suis capitibus perceperunt. Quibus dextera utroque imperatore superposita manu, aulam qua convivantium cetus manere videbatur, tali decoritate pervenerunt. Predicti namque imperatores tam egregiae ac iocunde hunc peragere thalamum satagebant, ut triduo convivantium gaudiis haud defuerunt ipsi familiares convive. Hoc tali in palacio quod Yconomium nuncupatur peracto ordine, quisque eorum, muneribus receptis, retrogradus recessit. Novicius vero dux cum sua venusta sponsa aput pallacium, quod iure dotalicii nuper acquisierat, degere disposuit.

 

 

[IV.72.] Cui Vassilius imperator iniungens monuit ne ab urbe discederet interim de Bulgarorum finibus, quos valida expugnando manu agredi temptabat, Dei p. 208 auxilio reverteretur. Cuius monitis dux acquiescens, promte eius adventum prestolabatur. Ipso autem redeunte, patriciatus officii dignitate eundem sublimavit ducem; Ottonem suum puerulum, qui aderat, fratrem muneribus tantum honoravit. Dehinc dux sponsali dote, id est diverse fortune copiis, simulque imperialibus donis acceptis, licitum veniendi ad propria impetravit. Nam parentum conventus pernobilem puellam regionem ad exteram quasi exulem euntem plorantes haud deerant. Dux itaque pro votis omnia consecutus, navim cum spectabili sponsa ascendens, equoreas sulcare procellas suis imperavit. Cui Grecorum seu aliarum gentium incole ubique usque ad patriam non denegabant impertiri obsequia.

 

 

[IV.73.] Cumque probabili et diu anhelanti patri duorum natorum foret nunciatum adventum, caelorum regi gratias agens navium multitudine eosdem procul a litore fecit excipere et tali circumscepti pompa aput pallacii tribunal genitorum amplexibus sunt restituti incolomes. Pater siquidem non solum suis, verum exteris hominibus convivia crebra huiusscemodi thalamus facere non cessavit. Revera per gaudium nostris finibus emicuisse nemo nostrorum reminiscitur. Domna vero Maria greca ductrix non post plures dies puerum, Constantinopolim genitum, Venetiae protulit natum; quem Petrus eximius dux de sacro baptismatis lavacro suscipiens, Vassilium ob avunculi sui imperatoris nomen imposuit.

 

 

[IV.74.] Circa haec tempora prelibatus Petrus dux pro animae suae remedio mille quinquaginta libras denariorum solatio tocius sue patriae Veneticis donavit ceptique palacii opus ad unguem perduxit, ubi inter cetera decoritatis opera dedalico instrumento capellam construere fecit, quam non modo marmoreo verum aureo mirifice comsit ornatu.

 

 

[IV.75.] Interea Petrus dux dum sibi pro votis poene cuncta subpeditare decernere, plus solito subiectum equitatis censura populum regere studebat. Sed divina providentia, moderamine equo omnia disponens, illum in tante felicitatis fastigio p. 210 constitutum ad sue virtutis provectum acriter perculit. Eodem itaque tempore stella cometis, cuius indicium humanum semper pronunciat flagicium, in meridiano climate apparens, quam maxima per omnes Italiae seu Veneciae fines pestilentia subsecuta est. In qua utriusque sexus humane conditionis nonnulli inopinata morte ceciderunt, inter quos domna Maria greca ductrix nec non Iohannes egregius vir suus, sedecim dierum numero in sancti Zacharie monasterio, pro dolor, uno clauduntur mausoleo.

 

 

[IV.76.] De quorum funere non modo mesti genitores vel fraterna societas deplorabant, verum omnis patria lacrimis et dolore tabescebat. Fuerunt namque omni probitate in tantum famosi ut Deo et hominibus ambo boni complacerent; sex annorum spacio tantum sub patris regimine Veneciae prefuit populo. Sed ut tantis meroris quoddam presidium adesset consolationis, pari consensu Venetici interpellantes, domni Petri principis alterum natum, scilicet Ottonem, regalem puerum, ducatus dignitate sublimavere. Qui quamquam terrena ętate quattuordecim annorum flore vegaetaret, tamen adeo ingenii facundia vigebat quoad altero fratre non probitate sed aetate diceretur secundus.

 

 

[IV.77.] Preterea Petrus dux omnibus suis liberis paternum munus impertiri voluit, ita ut testamentario iure quisque suas acciperet porciones. Nomina quorum ut rite recordor exprimere libet. Illorum primus herile sortitus est nomen qui forma et viribus bene respondebat suis natalibus. Secundus nominatur Ursus; iste sic officium gerens clericatus quo haud inmerito queat dici clericorum decus. Tercius est ordine Otto, predictus puerulus, patris qui constat dignitate equivocus. Quartus nominatur Vitalis; hic ingenii strenuitate ecclesiasticam adeptus est sortem. Quintus estat vocabulo Heinricus, species cuius puerilis ceu iubar micat solis. Quattuor quoque filiae eidem opimo manebat patri; quarum primam, Hicelam nomine, Stephano Sclavorum regis filio, de quo antea predixi, in coniugio honorifice sociavit; reliquas vero tres in monasterio Deo omnipotenti mancipavit. His itaque bene compositis, Mariae generose suae uxoris thorum sequestratum habere deimceps decrevit, ea videlicet ratione, quo nullum divorcium foret p. 212 in familiaritatis conversatione; deinde quicquid facultatis restabat, totum ecclesiis et pauperibus erogans, nichil sibi preter dignitatem reservabat.

 

 

[IV.78.] Anno igitur incarnacionis Ihesu Christi domini nostri millesimo octavo Valerio Altinatis ecclesie presule mortuo, qui episcopii cathedram rexit annis viginti, quindecim diebus tantummodo minus, Ursus predictus domni Petri ducis filius, clero et populo consulente, in eadem subrogatus est sede. Huius adulentis mores meo famine perstringere volo. Erat nempe fide religiosus, specie decorus, ingenio providus, industria litterarum ita peritus ut tanti honoris a cunctis dignus diceretur. In cuius ordinacionis exordio Petrus dux et preclarus suus genitor totum sanctae Mariae domum et ecclesiam iam pene vetustate consumptam recreare studiosissime fecit.